1. Lý thuyết về hiệu lực của Đạo luật hình sự Việt Nam
1.1. Về hiệu lực không gian của Đạo luật hình sự Việt Nam
– Đối với hành vi phạm tội xảy ra trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được quy định tại Điều 5 Bộ luật Hình sự 2015, theo đó:
+ Mọi hành vi phạm tội thực hiện trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được áp dụng bởi Bộ luật hình sự Việt Nam.
+ Bộ luật hình sự Việt Nam còn được áp dụng đối với hành vi phạm tội hoặc hậu quả của hành vi phạm tội xảy ra trên tàu bay, tàu biển mang quốc tịch Việt Nam hoặc tại vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam.
+ Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết theo quy định của điều ước quốc tế hoặc theo tập quán quốc tế đó; trường hợp điều ước quốc tế đó không quy định hoặc không có tập quán quốc tế thì trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao.
– Đối với hành vi phạm tội xảy ra ngoài lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được quy định tại Điều 6 Bộ luật Hình sự 2015, cụ thể:
+ Bộ luật hình sự Việt Nam có thể được áp dụng đối với công dân Việt Nam hoặc pháp nhân thương mại Việt Nam có hành vi phạm tội ở ngoài lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà Bộ luật này quy định là tội phạm. Ngoài ra, còn có thể được áp dụng đối với người không quốc tịch thường trú ở Việt Nam.
+ Đối với hành vi phạm tội hoặc hậu quả của hành vi phạm tội xảy ra trên tàu bay, tàu biển không mang quốc tịch Việt Nam đang ở tại biển cả hoặc tại giới hạn vùng trời nằm ngoài lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thì người phạm tội có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật này trong trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định.
Xem thêm: Hiệu lực của Bộ luật Hình sự trên lãnh thổ Việt Nam
Xem thêm: Hiệu lực của Bộ luật Hình sự ngoài lãnh thổ Việt Nam
1.2. Hiệu lực về thời gian của Đạo luật hình sự Việt Nam
Hiệu lực về thời gian của Đạo luật hình sự là việc xác định thời điểm phát sinh và thời điểm chấm dứt hiệu lực của BLHS Việt Nam.
– Về nguyên tắc điều luật áp dụng đối với một hành vi phạm tội là điều luật đang có hiệu lực thi hành tại thời điểm mà hành vi phạm tội được thực hiện.
Với quy định này cho thấy mọi hành vi phạm tội thực hiện từ thời điểm ngày 01/01/2018 (là thời điểm Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi năm 2017 có hiệu lực) đều áp dụng Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi năm 2017 để áp dụng.
– Về hiệu lực hồi tố của Đạo luật hình sự Việt Nam
Hiệu lực hồi tố là hiệu lực trở về trước của văn bản pháp luật hình sự áp dụng đối với những hành vi phạm tội xảy ra trước khi văn bản ấy có hiệu lực thi hành. (Căn cứ vào khoản 3 Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015 và Nghị quyết 41/2017/QH14 về việc thi hành Bộ luật hình sự năm 2015). Bộ luật hình sự Việt Nam có hiệu lực hồi tố trong trường hợp áp dụng có lợi cho người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội.
Xem thêm: Hiệu lực của Bộ luật Hình sự về thời gian
2. Giải quyết tình huống cụ thể
2.1. Tình huống 01
2.1.1. Mô tả tình huống
Vào lúc 19 giờ 20 phút, ngày 22/5/2018, tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, James Sinh năm 1982 có quốc tịch Australia và vợ là King Crystal làm thủ tục xuất cảnh để về Sydney – Australia trên chuyến bay VN773. Qua kiểm tra hành lý của James Chi cục Hải quan cửa khẩu phát hiện trong thành của 2 vali cất giấu mỗi bên 05 gói chất bột màu trắng được ép mỏng trải đều quanh thành vali có trọng lượng khoảng 3,4kg là chế phẩm Heroin. Sau đó lập biên bản, thu giữ vật chứng và chuyển giao hồ sơ cho Cơ quan cảnh sát điều tra – Công an Thành phố HCM.
Tại cơ quan điều tra James khai nhận do ở Úc thiếu tiền của T, mà không có khả năng trả nợ nên T nói với James cùng vợ con đi du lịch tại Việt Nam với T, khi trở về Úc thì James mang 02 vali hành lý về cho T. T sẽ lo toàn bộ chi phí và trừ nợ cho James. James đồng ý và cùng vợ con đi Việt Nam. Ngày 12/4/2018 gia đình James nhập cảnh vào Việt Nam rồi đi Mũi Né – Phan Thiết chơi. Đến ngày 20/4/2018, gia đình James về Thành phố HCM nghỉ tại khách sạn Nhà Xuân, Quận 1. Khoảng 19 giờ cùng ngày, T điện thoại cho James xuống sảnh khách sạn để đi cùng với T lên taxi. Sau khi cả hai đi vòng vòng qua nhiều tuyến đường và di chuyển sang nhiều ô tô khác. Sau đó T nhận 2 vali (01 cái màu đỏ, 01 cái màu xanh) của người khác và giao cho James đem về Úc. Ngày 22/5/2018 James đưa vợ con và hành lý ra sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất để làm thủ tục xuất cảnh thì bị Chi cục Hải quan bắt quả tang như đã nêu trên. King Crystal không biết việc James nhận vận chuyển ma túy cho Tim.
Được biết qua xác minh của Trung tâm phòng chống tội phạm xuyên quốc gia Việt Nam – Úc thì T tên là Phạm Thanh Th, sinh năm 1975 tại Mỹ Tho, quốc tịch Úc. Tuy nhiên ngoài lời khai của James thì không còn chứng cứ khác để chứng minh Th có liên quan đến số ma túy mà James nhận vận chuyển. Do vậy, cơ quan cảnh sát điều tra – Công an Thành phố HCM không có cơ sở để điều tra, xử lý đối với Phạm Thanh Th.
Riêng đối với King Crystal không liên quan đến hành vi phạm tội với James. Ngày 26/5/2018 Cơ quan điều tra đã phối hợp với Sở ngoại vụ làm thủ tục cho hai mẹ con trở về Úc.
2.1.2. Yêu cầu về vấn đề cần giải quyết
Từ tình huống trên, anh (chị) hãy nêu căn cứ pháp lý xác định hiệu lực áp dụng của pháp luật hình sự Việt Nam để giải quyết đối với James.
2.1.3. Định hướng giải quyết vấn đề
Các sự kiện có ý nghĩa pháp lý
Trong tình huống trên người học cần quan tâm tới các sự kiện có ý nghĩa pháp lý sau:
– Tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, James sinh năm 1982 có quốc tịch Australia và vợ là King Crystal làm thủ tục xuất cảnh để về Sydney – Australia;
– Qua kiểm tra hành lý của James, Chi cục Hải quan cửa khẩu phát hiện trong thành của 2 vali cất giấu mỗi bên 05 gói chất bột màu trắng được ép mỏng trải đều quanh thành vali có trọng lượng khoảng 3,4kg là chế phẩm Heroin;
– King Crystal không biết việc James nhận vận chuyển ma túy. Pháp luật liên quan cần áp dụng
– Điều 5 và Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015;
– Nghị quyết số 41/2017/QH14 ngày 20/06/2017 của Quốc hội về việc thi hành BLHS số 100/2015/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo luật số 12/2017.
Cách thức áp dụng
– Hiệu lực về thời gian
Căn cứ vào khoản 1, Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015 theo đó: “Điều luật được áp dụng đối với một hành vi phạm tội là điều luật đang có hiệu lực thi hành tại thời điểm mà hành vi phạm tội được thực hiện.”
Như vậy, trong trường hợp này, hành vi phạm tội xảy ra vào ngày 22/5/2018 nên Bộ luật Hình sự 2015 sẽ được áp dụng để giải quyết. – Hiệu lực về không gian
Căn cứ vào khoản 1, và khoản 2 Điều 5 Bộ luật Hình sự 2015 thì: “Bộ luật hình sự được áp dụng đối với mọi hành vi phạm tội thực hiện trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Mặt khác trong trường hợp này, Jame không thuộc đối tượng được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự nên Jame bị truy cứu TNHS theo Pháp luật hình sự Việt Nam.
Kết luận
Pháp luật hình sự Việt Nam có hiệu lực áp dụng đối với hành vi phạm tội của James. Căn cứ pháp lý để xác định hiệu lực áp dụng của Luật hình sự Việt Nam để giải quyết đối với James: Khoản 1, Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015 và Khoản 1 Điều 5 của Bộ luật Hình sự 2015.
Câu hỏi bổ sung
Giả sử trong vụ án trên, nếu cơ quan chức năng xác định được Phạm
Thanh Th chính là người yêu cầu James vận chuyển 2 valy ma túy về Úc, thì Th có thể bị áp dụng Luật hình sự Việt Nam để giải quyết không? Cơ sở pháp lý?
2.2. Tình huống 02
2.2.1. Mô tả tình huống
Ngày 22/7/2018, Đậu Khắc H, sinh năm 1987, trú tại khối 07, thị trấn T1, huyện T, tỉnh Nghệ An sang thủ đô Viêng Chăn -Lào. Tại đây H quen một người Việt Nam tên B (không rõ địa chỉ cụ thể) và nhiều lần mua ma túy của người này. Ngày 18/8/2018, trước khi về Việt Nam, H gọi điện cho B để mua hồng phiến, nhưng không có tiền nên B đồng ý cho nợ. B đã đưa cho H một gói giấy thiếc bên trong có hồng phiến (H không kiểm đếm số lượng). Sau đó H lấy ra 203 viên sử dụng hết, số còn lại H gói trong tờ giấy thiếc và cất vào trong túi quần bên trái H đang mặc rồi đến bến xe Viêng Chăn – Lào đi xe khách của nhà xe L mang BKS 37B-021AA để về Việt Nam. Đến 08 giờ sáng ngày 19/8/2018, xe ô tô L, BKS 37B-021AA về đến cửa khẩu quốc tế Cầu Treo và làm thủ tục nhập cảnh từ Lào về Việt Nam. Quá trình làm thủ tục nhập cảnh, lực lượng chức năng kiểm tra người của Đậu Khắc H thì phát hiện bên trong túi quần bên trái phía trước H đang mặc trên người có một gói giấy thiếc màu trắng, bên trong gói giấy thiếc có 49 (bốn mươi chín) viên nén màu hồng, trên bề mặt mỗi viên đều có ký hiệu WY. Đậu Khắc H khai nhận số viên nén màu hồng nói trên là hồng phiến (ma túy tổng hợp) do H mang từ Lào về Việt Nam để sử dụng. Tại bản thông báo kết luận giám định số102/GĐMT-PC09, ngày 21/8/2018 của Phòng kỹ thuật hình sự Công an tỉnh Hà Tĩnh kết luận: 49 (bốn mươi chín) viên nén màu hồng, trên mỗi viên đều có chứ WY gửi đến giám định là ma túy, có khối lượng: 4,7437 gam là Methamphetamine.
2.2.2. Yêu cầu về các vấn đề cần giải quyết
1. Xác định hiệu lực áp dụng của pháp luật hình sự Việt Nam áp dụng đối với hành vi phạm tội của Đậu Khắc H
2. Giả sử hành vi phạm tội của Đậu Khắc H xảy ra trước khi BLHS năm 2015 có hiệu lực pháp luật, hãy xác định những trường hợp có thể áp Bộ luật Hình sự 2015 đối với Đậu Khắc H.
2.2.3. Định hướng giải quyết vấn đề
Các sự kiện có ý nghĩa pháp lý
– Ngày 18/8/2018, Đậu Khắc H (quốc tịch Việt Nam) mua hồng phiến từ B, sau đó H sử dụng hết 203 viên, số còn lại H gói trong tờ giấy thiếc và cất vào trong túi quần bên trái H đang mặc rồi đến bến xe Viêng Chăn -Lào đi xe khách để về Việt Nam;
– Khi làm thủ tục nhập cảnh từ Lào về Việt Nam tại cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, lực lượng chức năng kiểm tra người của Đậu Khắc H thì phát hiện trên người có một gói giấy thiếc màu trắng, bên trong gói giấy thiếc có 49 (bốn mươi chín) viên nén màu hồng là hồng phiến (ma túy tổng hợp) do H mang từ Lào về Việt Nam để sử dụng.
Pháp luật liên quan cần áp dụng
– Điều 5, Điều 6 và Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015;
– Nghị quyết số 41/2017/QH14 ngày 20/06/2017 của Quốc hội về việc thi hành BLHS số 100/2015/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo luật số 12/2017.
Các thức áp dụng
1. Xác định hiệu lực áp dụng của pháp luật hình sự Việt Nam áp dụng đối với hành vi phạm tội của Đậu Khắc H
– Hiệu lực về không gian. Căn cứ vào Điều 5 và Điều 6 BLHS năm 2015, trên cơ sở xác định về nguyên tắc lãnh thổ và nguyên tắc quốc tịch, Đậu Khắc H sẽ bị truy cứu TNHS theo BLHS Việt Nam.
– Hiệu lực về thời gian. Hành vi phạm tội xảy ra vào ngày 18/8/2018, nên căn cứ vào khoản 1, Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015 thì Bộ luật Hình sự 2015 sẽ được áp dung đối với hành vi phạm tội của Đậu Khắc H.
2. Căn cứ vào khoản 3, Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015 và điểm b, khoản 1, Điều 2 Nghị quyết số 41/2017/QH14, nếu hành vi phạm tội của Đậu Khắc H xảy ra trước khi Bộ luật Hình sự 2015 có hiệu lực pháp luật, thì Bộ luật Hình sự 2015 vẫn có thể áp dụng đối với Đậu Khắc H trong trường hợp Bộ luật Hình sự 2015 xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng; quy định hình phạt nhẹ hơn, tình tiết giảm nhẹ mới; miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, xóa án tích và các quy định khác có lợi cho Đậu Khắc H.
Kết luận
1. Bộ luật Hình sự 2015 sẽ được áp dụng đối với hành vi phạm tội của Đậu Khắc H
2. Áp dụng trong trường hợp có lợi cho Đậu Khắc H
