1. Nhà đầu tư là gì?
Nhà đầu tư là những tổ chức, cá nhân tiến hành việc mua và bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán nhằm mục đích sinh lời. Nhà đầu tư là những người cung cấp vốn cho thị trường chứng khoán để tạo ra tính thanh khoản cho các chứng khoán, chứng chỉ đầu tư của các công ty đại chúng, các quỹ đầu tư, công ty đầu tư chứng khoán tham gia thị trường. Do vậy, nhà đầu tư giữ vai trò quyết định đối với sự sôi động và phát triển của thị trường chứng khoán.
2. Phân loại nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán
Trên thị trường chứng khoán có sự tham gia của nhiều nhà đầu tư với hình thức, năng lực tài chính, mục tiêu và quy mô đầu tư khác nhau. Dựa vào những tiêu chí đó, có thể chia nhà đầu tư thành các loại sau.
2.1. Dựa vào hình thức chủ thể
– Nhà đầu tư cá nhân là những người có vốn nhàn rỗi tạm thời, tham gia mua bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán nhằm mục đích kiếm lời. Tuy nhiên, hoạt động mua bán chứng khoán riêng lẻ thường chứa đựng rất nhiều rủi ro, nhất là những người có ít kiến thức về chứng khoán và thị trường chứng khoán. Cho nên các nhà đầu tư thường lựa chọn những hình thức đầu tư phù hợp với khả năng cũng như mức độ chấp nhận rủi ro của mình;
– Nhà đầu tư có tổ chức là những định chế đầu tư do các nhà đầu tư riêng lẻ hợp lại với nhau tạo thành (thường là các quỹ đầu tư chứng khoán). Đầu tư thông qua tổ chức có ưu điểm nổi bật là cho phép đa dạng hóa danh mục đầu tư và các quyết định đầu tư được đưa ra bởi các chuyên gia có kinh nghiệm, do vậy có thể giảm thiểu được rủi ro và tăng tính hiệu quả của hoạt động đầu tư.
2.2. Dựa vào tính chất hoạt động đầu tư
– Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là những tổ chức coi việc đầu tư chứng khoán là hoạt động kinh doanh thường xuyên của mình. Theo quy định của Luật Chứng khoán 2019, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là các ngân hàng thương mại, công ty tài chính, Công ty cho thuê tài chính, tổ chức kinh doanh bảo hiểm, tổ chức kinh doanh chứng khoán… Các tổ chức này thường có các bộ phận chức năng bao gồm nhiều chuyên gia có kinh nghiệm để nghiên cứu thị trường và đưa ra các quyết định đầu tư;
Xem thêm: Cách xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp
– Nhà đầu tư chứng khoán nghiệp dư là những nhà đầu tư thực hiện việc mua và bán chứng khoán một cách không chuyên nghiệp. Phần lớn nhà đầu tư không chuyên thường là các cá nhân, họ tự phân tích và đưa ra các quyết định đầu tư của mình.
2.3. Dựa vào quốc tịch nhà đầu tư
– Nhà đầu tư chứng khoán trong nước là các tổ chức, cá nhân trong nước có hoạt động đầu tư chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt Nam;
– Nhà đầu tư chứng khoán nước ngoài là những tổ chức, cá nhân nước ngoài được phép mua, bán, nắm giữ chứng khoán tại Việt Nam theo Luật Doanh nghiệp và Luật Chứng khoán.
2. Quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán
2.1. Quyền của nhà đầu tư chứng khoán
Nhà đầu tư chứng khoán khi sở hữu cổ phần của công ty đại chúng, chứng chỉ quỹ đầu tư chứng khoán hoặc chứng chỉ của công ty đầu tư chứng khoán thì có các quyền của một cổ đông của công ty hay tổ chức đó, trong đó có quyền được tham gia quản lý các công ty đại chúng hoặc các quỹ đầu tư, công ty đầu tư chứng khoán. Nhà đầu tư thực hiện các quyền này thông qua Đại hội đồng cổ đông (đối với công ty đại chúng) hoặc Đại hội nhà đầu tư (đối với các quỹ đầu tư hay công ty đầu tư chứng khoán).
Nếu công ty đại chúng hoặc các quỹ đầu tư, công ty đầu tư chứng khoán mà nhà đầu tư sở hữu cổ phiếu làm ăn có lãi thì nhà đầu tư được trả cổ tức cho số cổ phần mà họ sở hữu. Cổ tức có thể được trả bằng tiền mặt, bằng cổ phiếu hoặc quyền mua chứng chỉ của công ty, quỹ đầu tư chứng khoán hoặc công ty đầu tư chứng khoán mà nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu.
Trong hoạt động đầu tư chứng khoán, các nhà đầu tư có quyền quyết định loại chứng khoán hoặc chứng chỉ quỹ đầu tư, công ty đầu tư chứng khoán cần mua, có quyền xác lập và quản lý danh mục đầu tư của mình (trừ trường hợp đầu tư có tổ chức thì quyền của các nhà đầu tư là thành viên của những tổ chức đầu tư chứng khoán sẽ bị hạn chế). Nhà đầu tư có quyền bán chứng khoán đã mua và mua vào những loại chứng khoán mới nhằm cơ cấu lại danh mục đầu tư nhưng phải tuân theo các quy định của pháp luật về chứng khoán. Khi thực hiện các giao dịch chứng khoán làm phát sinh lợi nhuận thì nhà đầu tư được hưởng những khoản lợi nhuận đó sau khi đã nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính với nhà nước.
2.2. Nghĩa vụ của nhà đầu tư chứng khoán
Do đặc thù của hoạt động kinh doanh chứng khoán nên nhà đầu tư chứng khoán phải đáp ứng những điều kiện và tuân thủ những ràng buộc của pháp luật về chứng khoán. Nhà đầu tư phải đăng ký làm thành viên và mở tài khoản giao dịch chứng khoán tại một công ty chứng khoán là thành viên của sở giao dịch chứng khoán. Việc mua, bán chứng khoán phải tiến hành thông qua công ty chứng khoán đó.
Nhà đầu tư phải lưu ký chứng khoán thuộc quyền sở hữu của mình tại trung tâm lưu ký chứng khoán. Mọi giao dịch chuyển quyền sở hữu chứng khoán từ người bán sang người mua và ngược lại, kể cả việc thanh toán bù trừ hoặc thanh toán tiền mua, bán chứng khoán, đều được thực hiện thông qua trung tâm lưu ký chứng khoán.
Nhà đầu tư phải tuân thủ các quy định về giao dịch của các công ty chứng khoán, các quy định của pháp luật về giao dịch chứng khoán và phải trả phí giao dịch cho các công ty chứng khoán trong trường hợp có giao dịch được thực hiện. Trong trường hợp việc chuyển nhượng chứng khoán làm phát sinh lợi nhuận cho nhà đầu tư thì nhà đầu tư phải thực hiện các nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước (nếu pháp luật có quy định).
