1. Vai trò của công cụ phân phối
Vai trò của ngân sách Nhà nước xuất phát từ chức năng của nó. Ngân sách, khi được Nhà nước sử dụng làm công cụ để phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân, thì bản thân nó đã mang chức năng của một công cụ phân phối. Chức năng phân phối của ngân sách Nhà nước thể hiện vai trò của nó là “huy động nguồn vốn tài chính để đảm bảo các nhu cầu chi tiêu của Nhà nước. Đồng thời, ngân sách nhà nước thực hiện cân đối giữa các khoản thu và các khoản chi (bằng tiền) của Nhà nước.
Nhà nước, với tư cách là một tổ chức công quyền, sứ mạng lịch sử của nó là quản lý và phát triển xã hội trên tất cả các phương diện. Để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ đó, Nhà nước đã sử dụng ngân sách – công cụ phân phối để huy động các nguồn tài chính đáp ứng những nhu cầu chi tiêu của Nhà nước trên tất cả những lĩnh vực phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng v.v.... Mặt khác cũng chính thông qua ngân sách Nhà nước kế hoạch tài chính cơ bản của quốc gia, để thực hiện cận đối giữa các nguồn thu và các khoản chi tiêu của Nhà nước. Thông qua đó mà Nhà nước có thể hoạch định chính sách trong điều tiết thu nhập, giải quyết tốt hơn các mối quan hệ giữa thụ và chi, giữa tích luỹ và tiêu dùng hay đầu tư phát triển và tiết kiệm.
2. Vai trò điều tiết vĩ mô đối với nền kinh tế
Ngoài vai trò là công cụ phân phối hay nói cách khác, vai trò phương tiện huy động các nguồn tài chính, ngân sách nhà nước còn có vai trò là công cụ điều tiết vĩ mô đối với nền kinh tế, như: điều hoà các nguồn tài chính giữa các vùng kinh tế, các ngành kinh tế; hướng dẫn, kích thích hay hạn chế sản xuất, tiêu dùng thông qua các chính sách thuế, tài chính, điều tiết thu nhập của các doanh nghiệp, các nhà kinh doanh; xử lý mối quan hệ giữa tích luỹ, đầu tư và tiêu dùng; tham gia điều chỉnh giá cả, ổn định thị trường, chống lạm phát. Ngân sách Nhà nước còn là công cụ thực hiện các chính sách xã hội. Chẳng hạn như thông qua chính sách thuế để thực hiện những ưu đãi cho các đối tượng chính sách, hoặc điều tiết thu nhập dân cư nhằm hạn chế sự bất bình đẳng trong thu nhập của các tầng lớp dân cư, hạn chế phân hoá giàu nghèo; ngân sách Nhà nước còn là cơ sở cung cấp các phương tiện tài chính cho việc thực hiện các trợ cấp xã hội, phúc lợi công cộng và các chính sách xã hội khác.
Xem thêm: Khái niệm, bản chất và đặc điểm của ngân sách nhà nước
