Trong tình hình xã hội phát triển hiện nay, việc tội phạm luôn thường trực và xảy ra khá phổ biến ở nước ta. Nhà nước cũng có những chính sách nhằm khuyến khích những người phạm tội ăn năn, hối cải về hành vi của mình, đó chính là ân xá. Vậy ân xá là gì? Pháp luật có những quyết định gì về ân xá? Các trường hợp được đặc xá và đại xá diễn ra như thế nào? Cùng LawFirm.Vn đi tìm hiểu nội dung về vấn đề này.
1. Ân xá là gì?
Ân xá được hiểu như một đặc ân của chính Nhà nước trong công việc miễn giảm trách nhiệm hình sự hoặc miễn hình phạt cho những người phạm tội. Ân xá đã thể hiện được chủ trương cũng như chính sách nhân đạo đối với những người khi đã phạm tội và dành cho cho những người đó có khả năng tự ăn năn, hối cải về hành vi mình đã gây ra và giáo dục tốt trở thành những người có ích cho cộng đồng và xã hội, nhanh chóng hòa nhập với mọi người xung quanh.
Chính sách này cũng chính là sự khuyến khích, thúc đẩy việc cải tạo cũng như giáo dục tốt ý thức và tinh thần của người phạm tội, biết được sự sai trái trong hành vi của mình và sớm hòa nhập với cộng đồng.
2. Các hình thức ân xá
Con người khi đã mắc phải sai lầm mà họ đã biết nhận ra lỗi lầm của mình và tự “ăn năn hối cải” về những hành vi đó mà hành vi phạm tội đã bị trừng trị bởi pháp luật và sự lên án của xã hội thì họ sẽ được nhận sự tha thứ của cộng đồng và chính sách khoan hồng mà Nhà nước đề ra và áp dụng.
Ân xá được thể hiện dưới hai hình thức đó chính là đặc xá và đại xá. Hai hình thức này sẽ có những điểm khác nhau cơ bản để áp dụng trong tùy những đối tượng và mức độ cải tạo của người phạm tội.
Đại xá chính là một biện pháp khoan hồng của Nhà nước nhằm tha tội một cách hoàn toàn cho một số tội phạm nhất định trong sự kiện chính trị quan trọng ảnh của đất nước. Bản chất chính của đại xá chính là miễn hình phạt hoặc áp dụng biện pháp giảm nhẹ hình phạt cũng có thể tha tội cho một số người phạm tội đã hoặc chưa bị xét xử, thi hành án.
Đặc xá chính là biện pháp khoan hồng một cách đặc biệt của Nhà nước do chính Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn trong bản án cho những người bị kết án tù có thời hạn, tù chung thân nhân những ngày trọng đại hoặc lễ lớn và đặc biệt của đất nước. Bản chất là miễn một cách cách toàn bộ hoặc một phần hình phạt hoặc áp dụng biện pháp giảm nhẹ hình phạt kể cả trong trường hợp miễn trách nhiệm hình sự hoặc họ đã lập được công lớn hoặc là mắc bệnh hiểm nghèo, hay già yếu.
3. Các điều kiện để được ân xá là gì?
Căn cứ theo quy định tại Điều 11 của Luật đặc xá năm 2018 áp dụng chính sách đặc xá người phạm tội sẽ cần đáp ứng những điều kiện sau đây:
(i) Có đủ điều kiện như là ý thức cải tạo tốt, nhiều tiến bộ, chấp hành án phạt khá hoặc tốt.
(ii) Người đã chấp hành xong những hình phạt bổ sung là phạt tiền và đã nộp đầy đủ án phí.
(iii) Những người đã thi hành xong nghĩa vụ trả lại tài sản, nghĩa vụ dân sự khác hoặc bồi thường thiệt hại khi bị kết án các tội như tham nhũng hoặc những tội khác.
(iv) Đã thực hiện thi hành xong hoặc một phần nghĩa vụ trả lại tài sản nhưng lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn, chưa có điều kiện thực thi hành phần còn lại.
(v) Khi được áp dụng biện pháp đặc sản thì sẽ không gây ảnh hưởng xấu đến trật tự an ninh.
Đối với những người khi được tạm đình chỉ chấp hành án tù mà
(i) Có sự cải tạo tốt hoặc có nhiều tiến bộ.
(ii) Đã chấp hành thời hạn trong án phạt, chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật trong thời gian tạm đình chỉ thi hành án.
Có những trường hợp mà người đã có những công lớn trong thời gian thi hành án phạt, người đã có công với cách mạng hoặc người mắc bệnh hiểm nghèo, ốm đau không tự phục vụ bản thân. Khi phạm tội thì chưa đủ 18 tuổi hoặc người đủ 70 tuổi trở lên. Phụ nữ mang thai hoặc có con dưới 36 tháng tuổi. Người khuyết tật hoặc khuyết tật đặc biệt nặng.
4. Ai là người có thẩm quyền quyết định ân xá?
Theo như Khoản 1 Điều 33 của Luật Đặc xá năm 2018 cũng như là Điều 22 Hiến pháp năm 2013 đã ghi nhận quyết định đặc xá là nhiệm vụ và quyền hạn của Chủ tịch nước khi đưa ra áp dụng chính sách này đối với người phạm tội. Ngoài ra cũng có thể là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền như Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ công an, Văn phòng Chính phủ, Văn phòng Chủ tịch nước.
Căn cứ theo quy định tại Điều 70 của Hiến pháp năm 2013 thì quyết định đại xá sẽ do Quốc hội có quyết định áp dụng chính sách cách đại xá đối với những người phạm tội.
5. Quy định về ân xá theo pháp luật hình sự
Như đã nói, ân xá chính là cơ sở để Nhà nước thực hiện chính sách nhân đạo và áp dụng những biện pháp miễn hình phạt, giảm nhẹ hình phạt hoặc tha tù cho những người phạm tội có đủ điều kiện được quy định trong luật. Đó chính là một trong những chính sách Nhà nước đưa ra về mặt pháp lý để thực hiện sự khoan hồng khi người phạm tội đã có những ăn năn hối cải ,giáo dục và cải tạo tốt được ban hành trong những sự kiện lớn, có ý nghĩa trọng về chính trị của đất nước.
6. Phân biệt ân xá và đặc xá trong luật hình sự như thế nào?
Đặc xá là một hình thức của ân xá. Chính vì vậy mà ân xá sẽ có tất cả những đặc trưng cơ bản của đặc xá. Nhưng ngược lại còn đối với đặc xá thì chỉ có một số những đặc điểm của ân xá, do ân xá bao gồm cả hình thức đại xá. Như vậy ân xá sẽ bao trùm toàn bộ đặc xá mang nghĩa rộng hơn và còn một phần đại xá.
