1. Khái niệm nguồn của Luật tố tụng hình sự
Nguồn của pháp luật nói chung là những phương thức tồn tại của các quy phạm pháp luật trong thực tế hay là nơi chứa đựng, nơi có thể cung cấp các quy phạm pháp luật, tức là những căn cứ mà các chủ thể có thẩm quyền dựa vào đó để giải quyết các vụ việc pháp lý xảy ra trong thực tiễn. Nguồn của một lĩnh vực pháp luật là tổng hợp các văn bản pháp luật có chứa đựng các quy phạm pháp luật liên quan tới lĩnh vực pháp luật đó, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo trình tự, thủ tục mà pháp luật quy định. Như vậy, có thể nói, nguồn của Luật tố tụng hình sự là những văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo trình tự, thủ tục mà pháp luật quy định có nội dung là các quy phạm pháp luật tố tụng hình sự có hiệu lực bắt buộc thi hành đối với cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan mà trước hết là cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng hình sự, cơ quan, tổ chức và cá nhân khác.
Theo nghĩa hẹp thì nguồn của Luật tố tụng hình sự được hiểu là những văn bản pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình tố tụng hình sự và được bảo đảm thực hiện. Một văn bản pháp luật chỉ có thể được coi là nguồn của Luật tố tụng hình sự khi: (i) được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; (ii) văn bản này phải được ban hành theo đúng trình tự, thủ tục và dưới hình thức theo quy định; (iii) văn bản này chứa đựng các quy phạm pháp luật tố tụng hình sự.
2. Các loại nguồn của Luật tố tụng hình sự
Việc phân loại nguồn của Luật tố tụng hình sự được căn cứ vào hình thức của văn bản, cơ quan ban hành văn bản và hiệu lực pháp luật của văn bản. Trên cơ sở đó, nguồn của Luật tố tụng hình sự được phân thành các loại sau:
2.1. Hiến pháp
Hiến pháp là đạo luật cơ bản của hệ thống pháp luật, là văn bản có hiệu lực pháp lý cao nhất trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, là cơ sở để xây dựng các văn bản pháp luật khác, là nguồn của nhiều ngành luật trong đó có Luật tố tụng hình sự. Những quy định trong Hiến pháp có liên quan đến việc bảo vệ quyền con người, việc bảo đảm quyền cơ bản của công dần, đến việc điểu tra, truy tố, xét xử…, đó là cơ sở pháp lý cao nhất cho việc tiến hành giải quyết vụ án hình sự nói chung. Do vậy, Hiến pháp được coi là nguồn quan trọng của Luật tố tụng hình sự.
2.2. Bộ luật Tố tụng hình sự
Bộ luật Tố tụng hình sự là văn bản quy phạm pháp luật được ban hành trên cơ sở của Hiến pháp, là nguồn chủ yếu và cơ bản, quan trọng nhất của pháp luật tố tụng hình sự. Bộ luật Tố tụng hình sự có phạm vi điều chỉnh rộng, toàn diện và hệ thống nhất những vấn đề của tố tụng hình sự.
2.3. Luật
Cùng với Hiến pháp và Bộ luật Tố tụng hình sự thì Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự, Luật Thi hành án hình sự, Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam, Luật Luật sư, Luật Giám định tư pháp… cũng là nguồn của Luật tố tụng hình sự vì những luật này quy định các vấn đề có liên quan đen tố tụng hình sự.
Ngoài ra, còn có các văn bản pháp luật khác như Nghị định do Chính phủ ban hành, Thông tư, Thông tư liên tịch… cũng là nguồn của Luật tố tụng hình sự.
Ở nước ta hiện nay, án lệ cũng được coi là nguồn của Luật tố tụng hình sự.
