Áp dụng Bộ luật Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

1. Căn cứ pháp lý

Áp dụng Bộ luật Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được quy định tại Điều 90 Bộ luật Hình sự 2015, cụ thể như sau:

Điều 90. Áp dụng Bộ luật Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự theo những quy định của Chương này; theo quy định khác của Phần thứ nhất của Bộ luật này không trái với quy định của Chương này.

2. Phân tích quy định về áp dụng Bộ luật Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

Như chúng ta đã biết, độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự trong Bộ Luật này là tử đủ 14 tuổi trở lên, trong đó nhà làm luật cũng đã chia ra các khoảng tuổi tương ứng với các loại tội phạm (mức độ nghiêm trọng) để xác định có phải chịu trách nhiệm hình sự hay không (Điều 12). Tuy vậy, đó là những quy định thuộc phần chung nhất của Bộ Luật hình sự. Nhà làm luật đã dành hẳn chương XII để có những quy định riêng, điều chỉnh đặc thù đối với nhóm người phạm tội từ đủ 14 đến dưới 18 tuổi (trong đó cơ bản chia làm 2 nhóm nhỏ: Nhóm từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi và nhóm từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi và giữa 2 nhóm này có những quy phạm điều chỉnh giống nhau những cũng có nhiều quy phạm điều chỉnh khác nhau cho phù hợp với từng nhóm tuổi).

Nhóm tội phạm là người chưa thành niên luôn là một nhóm tội phạm đặc biệt, đặc biệt về độ tuổi, đặc biệt về khả năng nhận thức, tâm sinh lý chưa được thực sự hoàn thiện như nhóm tội phạm là người đã trưởng thành. Do vậy, theo thông lệ trong hệ thống lập pháp của các nước trên thế giới cũng như lịch sử lập pháp hình sự của Việt Nam, Bộ Luật hình sự luôn dành riêng một chương để chiều chỉnh nhóm đối tượng phạm tội là những người chưa thành niên. Quay lại các Bộ Luật hình sự của Việt Nam dễ dàng để nhận thấy nhà làm luật ngày càng dành nhiều sự quan tâm đối với nhóm đối tượng này, số lượng Điều luật điều chỉnh ngày càng nhiều và hoàn thiện hơn – từ nội dung điều chỉnh đến kỹ thuật lập pháp (BLHS 1995 từ Điều 57 – 67; BLHS 1999 từ Điều 67 – Điều 77; BLHS 2015 từ Điều 90 – Điều 107).

Có thể thấy, đến Bộ Luật hình sự 2015 (được sửa đổi 2017), chế định đối với người chưa thành niên phạm tội đã khá hoàn thiện và đầy đủ về những vấn đề pháp lý liên quan. Do đó, ngay tại nội dung đầu tiên tại Điều 90, nhà làm luật đã nêu bật nguyên tắc “Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự theo những quy định của Chương này; theo quy định khác của Phần thứ nhất của Bộ luật này không trái với quy định của Chương này”.

Như vậy có thể nói chương XII chính là xương sống khi xác định các vấn đề trách nhiệm pháp lý đối với người chưa thành niên phạm tội và phải là cơ sở pháp lý ưu tiên trước hết. Tuy thế, nhà làm luật cũng đã dự liệu trong việc áp dụng các quy định khác tại phần thứ nhất của Bộ luật này với điều kiện không được trái với quy định của Chương XII.