Thuế tiêu thụ đặc biệt là loại thuế gián thu, thu vào một số loại hàng hoá dịch vụ đặc biệt. Thuế được cấu thành trong giá cả hàng hoá, dịch vụ và do người tiêu dùng chịu khi mua hàng hoá, sử dụng dịch vụ.
Tuy nhiên, việc quy định các hàng hoá, dịch vụ nào thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt còn tuỳ thuộc vào chính sách điều tiết của từng nước, phong tục và tập quán tiêu dùng của một số loại hàng hoá, dịch vụ trong từng giai đoạn phát triển kinh tế-xã hội cụ thể của mỗi quốc gia đó.
Thuế tiêu thụ đặc biệt được áp dụng phổ biến ở các nước trên thế giới với những tên gọi khác nhau: chẳng hạn ở Pháp gọi là thuế tiêu dùng đặc biệt, ở Thuỵ Ðiển gọi là thuế đặc biệt; ở nước ta, tiền thân của thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành là thuế hàng hoá được ban hành năm 1951.
Ðến năm 1990 Bộ tài chính soạn thảo dự án luật thuế mới, đổi thuật ngữ thuế hàng hoá thành thuế tiêu thụ đặc biệt và được Quốc hội thông qua ngày 30 tháng 6 năm 1990. Sau đó được sửa đổi bổ sung tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khoá 9 và thông qua ngày 5 tháng 7 năm 1993. Ðến tháng 10 năm 1995 Luật thuế tiêu thụ đặc biệt lại được sửa đổi, bổ sung lần nữa. Ðể phát huy vai trò của luật thuế tiêu thụ đặc biệt trong điều tiết sản xuất, tiêu dùng xã hội, điều tiết thu nhập của người tiêu dùng cho NSNN một cách hợp lý, tăng cường quản lý sản xuất kinh doanh đối với một số hàng hoá, dịch vụ; Ngày 20 năm 5 năm 1998 Quốc hội đã thông qua Luật thuế tiêu thụ đặc biệt và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 01 năm 1999 thay thế Luật thuế tiêu thụ đặc biệt năm 1990 và hai đạo luật sửa đổi, bổ sung ban hành năm 1993 và năm 1995. Cùng với sự thay đổi của thuế GTGT, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt ngày 14 tháng 11 năm 2008 được ban hành và đang có hiệu lực hiện hành.
Thuế tiêu thụ đặc biệt cũng được xem là một chính sách thuế có tầm quan trọng không chỉ tạo nguồn thu cho ngân sách mà còn tác động đối với nền kinh tế. Thuế tiêu thụ đặc biệt có tầm quan trọng thể hiện dưới các phương diện là:
– Thông qua chế độ thu thuế tiêu thụ đặc biệt, nhà nước động viên một phần thu nhập đáng kể của người tiêu dùng vào NSNN.
– Thuế tiêu thụ đặc biệt là công cụ rất quan trọng để nhà nước thực hiện chức năng hướng dẫn sản xuất và điều tiết tiêu dùng xã hội.
– Thuế tiêu thụ đặc biệt cũng là công cụ để nhà nước điều tiết thu nhập của người tiêu dùng vào NSNN một cách công bằng hợp lý: ai tiêu dùng nhiều các hàng hoá, dịch vụ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt thì nộp thuế nhiều hơn người tiêu dùng ít hoặc không phải nộp thuế nếu không tiêu dùng các hàng hoá, dịch vụ đó.
– Việc ban hành Luật thuế tiêu thụ đặc biệt để điều chỉnh việc sản xuất, kinh doanh, lưu thông và tiêu dùng một số hàng hoá, dịch vụ mang tính chất xa xỉ, chưa thật cần thiết cho nhu cầu xã hội thể hiện sự tăng cường quản lý, kiểm soát của nhà nước một cách tập trung, chặt chẽ đối với các loại hàng hoá, dịch vụ này.
Xem thêm: Vai trò của thuế tiêu thụ đặc biệt
Xem thêm: Hạn chế của thuế tiêu thụ đặc biệt
