Theo quy định tại Điều 4 Luật viên chức thì “hoạt động nghề nghiệp của viên chức là việc thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ có yêu cầu về trình độ, năng lực, kĩ năng chuyên môn, nghiệp vụ trong đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan”.
Về tính chất, hoạt động nghề nghiệp là hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ cho nên đòi hỏi người tiến hành phải được đào tạo ở trình độ tương ứng đáp ứng yêu cầu thực hiện hoạt động. Đồng thời cũng đòi hỏi họ phải thường xuyên học tập nâng cao trình độ và cập nhật kiến thức, kĩ năng.
Hoạt động nghề nghiệp của viên chức được tiến hành trong phạm vi và để thực hiện nhiệm vụ của đơn vị sự nghiệp công lập. Như vậy, viên chức gắn bó chặt chẽ với đơn vị sự nghiệp công lập. Đơn vị sự nghiệp công lập được xác định là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lí nhà nước. Từ đó có thể thấy hoạt động nghề nghiệp của viên chức là hoạt động thuộc lĩnh vực cung ứng những dịch vụ công mà Nhà nước phải chịu trách nhiệm chủ yếu bảo đảm nhằm phục vụ nhân dân trong lĩnh vực y tế, giáo dục, khoa học và các lĩnh vực khác mà khu vực ngoài công lập chưa có khả năng đáp ứng.
Hoạt động nghề nghiệp của viên chức phải được tiến hành trên cơ sở những nguyên tắc sau đây:
1. Tuân thủ pháp luật, chịu trách nhiệm trước pháp luật trong quá trình thực hiện hoạt động nghề nghiệp
Viên chức phải tuân thủ nghiêm chỉnh các quy định pháp luật chung cũng như các quy định đặc thù cho lĩnh vực hoạt động nghề nghiệp của mình. Viên chức vi phạm phải chịu hình thức trách nhiệm tương ứng do pháp luật quy định.
2. Tận tụy phục vụ nhân dân
Nguyên tắc này được cụ thể hoá trong một số quy định mà viên chức phải tuân thủ khi phục vụ nhân dân. Đó là có thái độ lịch sự, tôn trọng nhân dân; có tinh thần hợp tác, tác phong khiêm tốn, không hách dịch, cửa quyền, gây khó khăn, phiên hà đối với nhân dân…
3. Tuân thủ quy trình, quy định chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp và quy tắc ứng xử
Trong hoạt động nghề nghiệp viên chức phải tuân thủ nghiêm chỉnh quy trình, quy định chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp và quy tắc ứng xử. Quy trình, quy định chuyên môn, nghiệp vụ được xác định riêng cho vị trí việc làm cụ thể. Đạo đức nghề nghiệp được hiểu là các chuẩn mực về nhận thức và hành vi phù hợp với đặc thù của từng lĩnh vực hoạt động nghề nghiệp do cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quy định. Quy tắc ứng xử được xác định là các chuẩn mực xử sự của viên chức trong thi hành nhiệm vụ và trong quan hệ xã hội do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, phù hợp với đặc thù công việc trong từng lĩnh vực hoạt động và được công khai để nhân dân giám sát việc chấp hành.
4. Chịu sự thanh tra, kiểm tra, giám sát của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền và của nhân dân
Hoạt động nghề nghiệp của viên chức được đặt dưới sự kiểm tra, giám sát thường xuyên của cơ quan, tổ chức quản lí, sử dụng viên chức; có thể bị thanh tra bởi các cơ quan thanh tra trong hệ thống thanh tra nhà nước. Nhân dân thực hiện kiểm tra, giám sát hoạt động nghề nghiệp của viên chức trực tiếp hoặc thông qua cơ quan đại diện và tổ chức thanh tra nhân dân.
