Đặc xá, ân xá là những sự khoan hồng của nhà nước bên cạnh các hình phạt trừng trị nghiêm khắc hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên có phải tội nào cũng được đặc xá? Tội giết người có được đặc xá không?
1. Điều kiện để được đặc xá
Theo khoản 1 Điều 3 Luật Đặc xá 2018 thì đặc xá chính là sự khoan hồng đặc biệt của nhà nước áp dụng đối với người bị kết án tù có thời hạn, bị tù chung thân vào những sự kiện trọng đại, vào những ngày lễ lớn của đất nước hoặc vào những trường hợp đặc biệt. Quyết định đặc xá sẽ do Chủ tịch nước xem xét và ra quyết định tha tù trước thời hạn đối với những người bị kết án nêu trên.
Để được đặc xá, người chấp hành án tù phải đảm bảo các điều kiện mà pháp luật quy định tương ứng với các trường hợp cụ thể sau đây:
Trường hợp 1: Người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, hoặc bị tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn nếu đảm bảo đầy đủ các điều kiện sau thì được đề nghị đặc xá:
(1) Có nhiều tiến bộ, ý thức cải tạo tốt và xếp loại chấp hành án phạt tù là loại khá/loại tốt;
(2) Đã chấp hành được ít nhất là 1/3 thời gian phạt từ nếu bị phạt tù có thời hạn;
Hoặc chấp hành ít nhất là 14 năm nếu bị tù chung thân đã được giảm xuống là tù có thời hạn;
Người bị kết án về các tội: Tội phá hoại việc thực hiện các chính sách kinh tế – xã hội; tội tổ chức, cưỡng ép hoặc xúi giục người khác trốn đi nước ngoài…; bị kết án từ 10 năm tù trở lên về một trong các tội về xâm phạm tính mạng, xâm phạm sức khỏe, nhân phẩm hoặc danh dự con người (quy định trong BLHS) do cố ý hoặc người bị kết án từ 07 năm tù trở lên về tội liên quan đến tài sản (cướp tài sản; bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản); các tội liên quan đến ma túy (sản xuất trái phép chất ma túy hoặc mua bán trái phép chất ma túy; tội chiếm đoạt chất ma túy) => Yêu cầu đã chấp hành được ít nhất là 1/2 thời gian bị phạt tù; hoặc chấp hành được ít nhất là 17 năm nếu bị kết án chung thân nhưng sau đó đã được giảm xuống tù có thời hạn.
(3) Đã chấp hành xong hình phạt tiền (hình phạt bổ sung), và đã nộp án phí đúng quy định;
(4) Đã thi hành xong nghĩa vụ trả lại tài sản, hoàn thành việc bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ dân sự (áp dụng với tội phạm tham nhũng hoặc tội phạm khác mà Chủ tịch nước quyết định cụ thể trong mỗi lần đặc xá);
(5) Đã thi hành xong toàn bộ hoặc được một phần nghĩa vụ trả lại tài sản, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại hoặc nghĩa vụ dân sự khác…
(6) Khi được đặc xá người này không gây ra ảnh hưởng xấu đến an ninh/ trật tự;
(7) Không thuộc một trong các trường hợp được nêu sau đây:
Bị kết án phạt tù về các tội liên quan đến an ninh quốc gia như: Tội phản bội Tổ quốc; tội bạo loạn; tội gián điệp; tội phá rối an ninh;… (Bộ luật Hình sự);
Bản án, phần bản án hoặc quyết định của Tòa án đối với người xin đặc xá đang bị kháng nghị giám đốc thẩm hoặc đang bị tái thẩm theo hướng là tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người đó;
Đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS) về một hành vi phạm tội khác;
Đã được đặc xá trước đó;
Có từ 02 (hai) tiền án trở lên;
Trường hợp khác mà Chủ tịch nước ra quyết định cụ thể.
Trường hợp 2: Người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù phải có đầy đủ các điều kiện là:
(1) Thái độ, ý thức tốt, có nhiều tiến bộ, xếp loại chấp hành án phạt tù là loại khá hoặc tốt.
(2) Thời giann chấp hành phạt tù: Đảm bảo như trường hợp 1.
(3) Các điều kiện 3, 4, 5, 6, 7 nêu trên
(4) Chấp hành 1 cách nghiêm chỉnh pháp luật trong thời gian người này được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù.
Trường hợp 3: Người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù phải có đầy đủ các điều kiện là:
Người có đầy đủ các điều kiện 1,3, 4, 5, 6 (trường hợp 1) và 1, 3, 4 (trường hợp 2) thuộc trường hợp là:
(1) Đã lập được công lớn trong thời gian đi chấp hành án phạt tù: yêu cầu có xác nhận của nơi giam giữ, cơ quan thi hành án hình sự hoặc các cơ quan khác;
(2) Người có công với cách mạng theo đúng quy định về người có công;
(3) Người được tặng thưởng danh hiệu cao quý như “Dũng sĩ trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước”; “Anh hùng Lao động” hoặc được tặng các huân chương kháng chiến,…;
Trường hợp 4: Người dưới 18 tuổi đang chấp hành án phạt tù có đủ điều kiện 1 và 7 trường hợp 1,… : Đảm bảo các điều kiện 7 trường hợp 1 và 1, 4 trường hợp 2.
Như vậy, về cơ bản thì điều kiện đặc xá bao gồm: Thái độ, ý thức rèn luyện trong thời gian chấp hành án; thời hạn đã chấp hành án trên thực tế; đã hoàn thành các nghĩa vụ/ hình phạt bổ sung liên quan; hoàn thành các nghĩa vụ khác (nếu có); không thuộc 1 số trường hợp quy định không được đặc xá. Tùy từng đối tượng cụ thể mà các yêu cầu cũng có sự thay đổi tương ứng.
2. Tội giết người có được đặc xá không?
Căn cứ quy định tại Điều 12 Luật đặc xá thì trường hợp cá nhân thuộc một trong những tội liên quan đến an ninh, chính trị quốc gia như tội khủng bố, bạo loạn, tội phản bội tổ quốc,… sẽ không được xem xét đặc xá. Trong đó, không có quy định về tội giết người.
Như vậy, tội giết người vẫn được xem xét đặc xá nếu đảm bảo các điều kiện mà pháp luật quy định (Điều 11 Luật Đặc xá), gồm có:
Đảm bảo thời hạn đã chấp hành phạt tù đúng quy định;
Thái độ, ý thức chấp hành án tù;
Đã hoàn thành các hình phạt, nghĩa vụ có liên quan;
Không thuộc trường hợp: bị kháng nghị giám đốc thẩm hoặc tái thẩm tăng nặng TNHS, đã được đặc xá, bị truy cứu hình sự về tội phạm khác; có 02 tiền án hình sự.
3. Án ma túy có được đặc xá không?
Tương tự như trường hợp đã nêu đối với tội giết người ở mục trên, Điều 12 Luật đặc xá 2018 không liệt kê những tội liên quan đến ma túy trong danh sách những tội phạm không được đặc xá.
Như vậy, người phạm tội án ma túy vẫn được xem xét đặc xá nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện mà pháp luật quy định.
Chi tiết các điều kiện, bạn đọc theo dõi và tham khảo tại mục 1 mà chúng tôi đã hướng dẫn.
4. Năm 2024 có đặc xá không?
Theo Điều 5 Luật Đặc xá 2018 thì thời điểm đặc xá sẽ là những ngày lễ lớn, những ngày trọng đại của dân tộc được Chủ tịch nước quyết định
Mà theo nội dung Điều 4 Nghị định 145/2013/NĐ-CP những ngày lễ lớn trong nước có thể liệt kê đến:
Điều 4. Các ngày lễ lớn
Các ngày lễ lớn trong nước bao gồm:
1. Ngày Tết Nguyên đán (01 tháng Giêng Âm lịch).
2. Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (03-02-1930).
3. Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương (10-3 Âm lịch).
4. Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30-4-1975).
5. Ngày Chiến thắng Điện Biên Phủ (07-5-1954).
6. Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5-1890).
7. Ngày Cách mạng Tháng Tám (19-8-1945) và Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02-9-1945).”
Theo đó, hàng năm vào những dịp lễ trọng đại này, chủ tịch nước có thể xem xét và ra quyết định đặc xá.
