Khởi tố vụ án, khởi tố bị can là một trong những quyết định của cơ quan có thẩm quyền khi giải quyết một vụ án hình sự. Vậy, khởi tố vụ án, khởi tố bị can khác nhau như thế nào?
1. Phân biệt khởi tố vụ án và khởi tố bị can
Dưới đây là một số tiêu chí để phân biệt khởi tố vụ án và khởi tố bị can theo quy định của pháp luật:
| Tiêu chí | Khởi tố vụ án | Khởi tố bị can |
|---|---|---|
| Bản chất | Khởi tố về hành vi có dấu hiệu phạm tội. | Khởi tố người hoặc pháp nhân có dấu hiệu phạm tội. |
| Căn cứ khởi tố | Chỉ được khởi tố vụ án khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Việc xác định dấu hiệu tội phạm dựa trên những căn cứ: – Tố giác của cá nhân; – Tin báo của cơ quan,tổ chức, cá nhân; – Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng; – Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước; – Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm; – Người phạm tội tự thú. (Điều 143 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015) | Sau khi đã có quyết định khởi tố vụ án, cơ quan điều tra sẽ tiến hành điều tra vụ án. Từ đó, nếu có đủ căn cứ để xác định một người hoặc pháp nhân đã thực hiện hành vi mà Bộ luật hình sự quy định là tội phạm thì Cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố bị bị can. Quyết định khởi tố bị can phải được sự phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp với cơ quan điều tra. (Điều 179 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015) |
| Thẩm quyền ra quyết định khởi tố | Có 04 cơ quan: – Cơ quan điều tra; – Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra; – Viện kiểm sát; – Hội đồng xét xử. | Có 03 cơ quan: – Cơ quan điều tra; – Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra; – Viện kiểm sát. |
| Giai đoạn ra quyết định khởi tố | Có 04 giai đoạn có thể khởi tố: – Giai đoạn khởi tố; – Giai đoạn điều tra; – Giai đoạn truy tố; – Giai đoạn xét xử. (Điều 153 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015) | Có 02 giai đoạn có thể khởi tố: – Giai đoạn điều tra; – Giai đoạn truy tố. (Điều 179 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015) |
| Thời điểm kết thúc khởi tố | Thời điểm kết thúc của giai đoạn khởi tố vụ án được tính từ khi ra quyết định khởi tố vụ án hình sự (trong trường hợp xác định có dấu hiệu tội phạm), hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự (khi xác định không có dấu hiệu tội phạm). | Khởi tố bị can không phải là giai đoạn tố tụng mà chỉ là hành vi tố tụng tại giai đoạn điều tra của người có thẩm quyền ra quyết định khởi tố bị can khi đã xác định được một người cụ thể có hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong pháp luật hình sự, cần phải tiến hành các hoạt động điều tra đối với họ theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự. |
2. Mối quan hệ giữa khởi tố vụ án và khởi tố bị can
Xét về mặt thời gian, quyết định khởi tố vụ án hình sự phải có trước quyết định khởi tố bị can (vì sau khi khởi tố vụ án bước vào giai đoạn điều tra thì cơ quan có thẩm quyền mới điều tra căn cứ xác định 04 yếu tố cấu thành tội phạm để có căn cứ khởi tố bị can).
Tuy nhiên, trong thực tế giải quyết vụ án hình sự, cơ quan có thẩm quyền có thể ban hành hai quyết định này cùng một thời điểm ngay khi xác định tại sự việc, sự kiện phạm tội có dấu hiệu tội phạm thì cũng đồng thời xác định được ngay người thực hiện hành vi phạm tội. (như trường hợp bắt tội phạm quả tang).
