Người lao động chưa thành niên là gì? Quy định về người lao động chưa thành niên

Hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp sử dụng lao động chưa thành niên làm việc. Vậy việc sử dụng lao động chưa thành viên có vi phạm pháp luật không? Quy định về người lao động chưa thành niên hiện nay.

1. Người lao động chưa thành niên là gì?

Trong nhiều trường hợp người chưa thành niên phải chịu sự giám hộ. Nhưng thực tế, nhiều người trong độ tuổi này lại trở thành lao động chính trong gia đình.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Bộ luật Lao động năm 2019 thì người lao động được hiểu là người làm việc cho người sử dụng lao động theo sự thoả thuận của hai bên và được hưởng lương theo công việc đã làm.

Bên cạnh đó, người lao động còn phải chịu sự quản lý, giám sát và điều hành của người sử dụng lao động. Cũng theo quy định này thì độ tuổi tối thiểu của người lao động là từ đủ 15 tuổi. Vậy người lao động chưa thành niên là ai? Độ tuổi tối thiểu của lao động chưa thành niên có bắt buộc là từ đủ 15 tuổi?

Tại khoản 1 Điều 143 Bộ luật Lao động năm 2019 thì người lao động chưa thành niên được hiểu là người lao động ở độ tuổi chưa thành niên, cụ thể hơn là người lao động chưa đủ 18 tuổi.

Bên cạnh đó, tại điều luật này cũng quy định cởi mở hơn về độ tuổi của lao động chưa thành niên.

Theo đó, độ tuổi của lao động chưa thành niên có thể là dưới 13 tuổi mà không bắt buộc tối thiểu phải từ đủ 15 tuổi.

Tuy nhiên, tuỳ từng độ tuổi của người lao động mà người sử dụng lao động được phép sử dụng vào công việc phù hợp theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019 và quy định của Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội.

Hình minh họa. Người lao động chưa thành niên là gì? Quy định về người lao động chưa thành niên

2. Quy định hiện hành về lao động chưa thành niên

Như đã phân tích trên thì người lao động chưa thành niên là người lao động với độ tuổi chưa đủ 18 tuổi.

Theo quy định tại Điều 143 Bộ luật lao động năm 2019 thì khi sử dụng người lao động chưa thành niên, người sử dụng lao động cần phải lưu ý phân công người lao động chưa thành niên làm những công việc phù hợp với quy định của pháp luật, không được phép phân công người lao động chưa thành niên làm những công việc quá sức.

Dưới đây là các quy định hiện hành về lao động chưa thành niên, cụ thể hơn là những công việc được phép sử dụng người lao động chưa thành niên:

Thứ nhất, đối với người lao động chưa thành niên từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi thì sẽ được làm các công việc theo sự thoả thuận của hai bên và sự phân công của người sử dụng lao động. Tuy nhiên, trong quá trình làm việc, người sử dụng lao động không được phân công người lao động ở độ tuổi này làm những công việc hoặc làm việc ở những nơi được quy định tại Điều 147 Bộ luật lao động năm 2019.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 147 nêu trên thì người sử dụng lao động không được phân công, sử dụng người lao động chưa thành niên từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm những công việc nặng nhọc sau:

Làm những công việc mang, vác, nâng vật nặng quá sức của người lao động;
Làm công việc sản xuất, chế biến, kinh doanh rượu, bia, các chất có tác động xấu đến tinh thần của người lao động hoặc các sản phẩm có chất gây nghiện khác;
Làm công việc bảo trì máy móc, thiết bị;
Làm công việc sản xuất hoặc vật chuyển hoá chất, chất nổ hoẵ khí gas;
Thực hiện việc phá, dỡ công trình xây dựng;
Thực hiện công việc lặn, đánh bắt thuỷ-hải sản xa bờ;
Làm các công việc liên quan đến sản xuất, chế tác kim loại;
Thực hiện các công việc khác gây tổn hại đến sự phát triển về nhân cách, trí tuệ cũng như thể lực của người lao động chưa thành niên.

Bên cạnh đó, tại khoản 2 Điều này cũng quy định về những nơi làm việc mà người sử dụng lao động không được pháp cho người lao động chưa thành niên ở độ tuổi này đến để làm việc:

Nơi làm việc ở dưới nước, lòng đất, hang động và trong đường hầm;
Các công trình xây dựng;
Các cơ sở giết, mổ gia súc;
Các quán bar, vũ trường, quán karaoke, khách sạn, nhà nghỉ, kinh doanh trò chơi điện tử…;
Những nơi làm việc khác gây tổn hại đến sự phát triển về nhân cách, trí tuệ cũng như thể lực của người lao động chưa thành niên.

Thứ hai, đối với người lao động chưa thành niên ở độ tuổi từ đủ 13 tuổi đế chưa đủ 15 tuổi thì người sử dụng lao động chỉ được phân công làm những công việc nhẹ được quy định tại Phụ lục II được ban hành kèm theo Thông tư số 09/2020/TT-BLĐTBXH. Cụ thể gồm 12 công việc sau:

1. Biểu diễn nghệ thuật.

2. Vận động viên thể thao.

3. Lập trình phần mềm.

4. Các nghề truyền thống: chấm men gốm; cưa vỏ trai; làm giấy dó; làm nón lá; chấm nón; dệt chiếu; làm trống; dệt thổ cẩm; thêu thổ cẩm; làm bún gạo; làm miến; làm giá đỗ; làm bánh đa; dệt tơ tằm; se sợi hoa sen; vẽ tranh sơn mài, se nhang, làm vàng mã (trừ các công đoạn có sử dụng hóa chất độc hại như sơn ta, hóa chất tẩy rửa, hóa chất dùng để ướp màu, hóa chất tạo mùi, tạo tàn nhang cong…).

5. Các nghề thủ công mỹ nghệ: thêu ren; mộc mỹ nghệ; làm lược sừng; làm tranh dân gian (tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống…); nặn tò he; làm tranh khắc gỗ, biểu tranh lụa; nhặt vỏ sò, điệp để gắn trên tranh mỹ nghệ; mài đánh bóng tranh mỹ nghệ; xâu chuỗi tràng hạt kết cườm, đánh bóng trang sức mỹ nghệ; làm rối búp bê; làm thiếp mừng các sản phẩm từ giấy nghệ thuật trang trí trên thiếp mừng; làm khung tranh mô hình giấy, hộp giấy, túi giấy.

6. Đan lát, làm các đồ gia dụng, đồ thủ công mỹ nghệ từ nguyên liệu tự nhiên như: mây, tre, nứa, dừa, chuối, bèo lục bình, đay, cói, quế, guột, đót, lá nón.

7. Gói nem, gói kẹo, gói bánh(trừ việc vận hành hoặc sử dụng các máy, thiết bị, dụng cụ đóng gói).

8. Nuôi tằm.

9. Làm cỏ vườn rau sạch; thu hoạch rau, củ, quả sạch theo mùa.

10. Chăn thả gia súc tại nông trại.

11. Phụ gỡ lưới cá, đan lưới cá, phơi khô thủy sản.

12. Cắt chỉ, đơm nút, thùa khuyết, đóng gói vào hộp các sản phẩm dệt thủ công.

Thứ ba, đối với người lao động chưa thành niên chưa đủ 13 tuổi thì người sử dụng lao động chỉ được phép sử dụng vào làm những công việc được quy định tại khoản 3 Điều 145 Bộ luật lao động hiện hành. Về bản chất, người sử dụng lao động không được phép tuyển dụng lao động chưa đủ 13 tuổi vào làm việc.

Tuy nhiên trên thực tế lại có những công việc mang tính chất đặc thù cần người lao động nhỏ tuổi như biểu diễn nghệ thuật, biểu diễn thể dục- thể thao không gây tổn hại đến sự phát triển toàn diện của trẻ chưa đủ 13 tuổi thì người sử dụng có quyền sử dụng người lao động chưa đủ 13 tuổi làm việc.

Và việc sử dụng người lao động ở độ tuổi này cần phải có sự đồng ý của người đại diện người lao động và các cơ quan chuyên môn về lĩnh vực lao động thuộc UBND cấp tỉnh.

Bên cạnh việc quy định các công việc phù hợp với năng lực, thể chất của người lao động chưa thành niên thì Bộ luật lao động năm 2019 cũng quy định về thời gian làm việc của nhóm lao động này.

Thông thường, người lao động bình thường sẽ phải làm việc trung bình 08 tiếng/ ngày nhưng tại Điều 146 Bộ luật lao động lại quy định thời gian làm việc của người lao động thấp hơn mức trung bình của người lao động bình thường.

Theo điều luật này thì thời giờ làm việc của lao động chưa thành niên cũng được quy định theo độ tuổi, cụ thể: Người lao động chưa thành niên ở độ tuổi từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi thì không được làm việc quá 08 giờ/ngày và tương đương với không quá 40 giờ/ tuần.

Người sử dụng lao động có thể yêu cầu người lao động ở độ tuổi này làm việc thêm giờ hoặc làm việc vào ban đêm nhưng chỉ làm những công việc phù hợp với quy định của Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội: Người lao động chưa thành niên khi chưa đủ 15 tuổi thì không được làm việc quá 04 giờ/ngày và tương đương với không quá 20 giờ/ tuân.

Lưu ý: Đối với người lao động ở độ tuổi này thì người sử dụng lao động không được phép yêu cầu người lao động làm thêm giờ, làm việc ban đêm.

3. Nguyên tắc sử dụng lao động chưa thành niên hiện nay

Lao động chưa thành niên là nhóm lao động đặc biệt, cần được quan tâm vì nhóm lao động này đang ở độ tuổi được ăn học, được chăm lo cho sự phát triển toàn diện.

Do đó, khi sử dụng lao động chưa thành niên, người sử dụng lao động cần lưu ý các nguyên tắc sử dụng lao động được quy định tại Điều 144 Bộ luật Lao động năm 2019. Theo đó, người sử dụng lao động cần tuân thủ nguyên tắc sử dụng lao động chưa thành niên như sau:

Chỉ được sử dụng người lao động chưa thành niên làm những công việc phù hợp với sức khoẻ, độ tuổi và công việc không được ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của người lao động;
Người sử dụng lao động có trách nhiệm quan tâm, chăm lo đến người lao động chưa thành niên về mọi mặt trong quá trình người lao động chưa thành niên tham gia vào quan hệ lao động;
Việc sử dụng lao động chưa thành niên phải có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ của người đó. Người sử dụng lao động có trách nhiệm theo dõi lao động chưa thành niên thông qua sổ theo dõi riêng, theo dõi thông tin cá nhân, thông tin khám sức khoẻ định kỳ và xuất trình kết quả theo dõi với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền khi có yêu cầu;