Mua bán doanh nghiệp theo hình thức mua bán tài sản

1. M&A là gì? Các hình thức chủ yếu của M&A

Mua bán doanh nghiệp (Mergers and Acquisitions – Viết tắt là M&A) là hoạt động chuyển nhượng quyền sở hữu một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp, nhằm giành quyền kiểm soát doanh nghiệp bị thâu tóm. M&A đang dần trở thành một xu hướng đầu tư phổ biến tại Việt Nam và là một trong những chiến lược kinh doanh của nhiều nhà đầu tư trong hoạt động đầu tư, thương mại quốc tế.

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quyết định M&A. Đối với bên bán, việc bán sẽ giúp bên bán thu được một khoản vốn đầu tư, giúp doanh nghiệp tổ chức lại hoạt động kinh doanh, xây dựng phương án kinh doanh với nguồn lực mới, v.v.. Đối với bên mua, việc mua doanh nghiệp có thể mang lại lợi ích cho nhà đầu tư trong việc thâm nhập vào thị trường, nắm được bí quyết kinh doanh, dây chuyền sản xuất, giảm được thời gian gia nhập thị trường, v.v..

Môi trường cạnh tranh cũng là một yếu tố thúc đẩy hoạt động M&A. Nhiều doanh nghiệp muốn mua đối thủ cạnh tranh để thống lĩnh thị trường hoặc liên kết với nhau để có địa vị và thị phần tốt hơn.

Đối tượng của M&A khá đa dạng, có thể là một phần, toàn bộ vốn hoặc tài sản cốt lõi của doanh nghiệp (thường là bất động sản hoặc các dây chuyền kinh doanh). Dựa trên các đối tượng của M&A, các hình thức M&A cũng trở nên đa dạng, bao gồm: Hợp nhất, sáp nhập, chia, tách doanh nghiệp; mua bán một phần hoặc toàn bộ vốn điều lệ; mua bán tài sản.

Do tính đa dạng của đối tượng M&A nên không có một văn bản pháp lý cụ thể nào có thể quy định tất cả các vấn đề về hoạt động M&A tại Việt Nam. Để thực hiện giao dịch M&A, nhà đầu tư phải tuân thủ nhiều quy định pháp luật khác nhau điều chỉnh từng khía cạnh của giao dịch như Luật cạnh tranh, Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư, Luật chứng khoán, Bộ luật lao động, Luật kế toán, Luật quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, v.v..

2. Mua bán doanh nghiệp theo hình thức mua bán tài sản

2.1. Các hình thức mua bán doanh nghiệp thông qua thâu tóm tài sản

2.1.1.Thâu tóm bất động sản

Đối tượng các bên hướng tới trong giao dịch là bất động sản bao gồm tài sản gắn liền với đất và quyền sử dụng đất. Có ba hình thức thâu tóm bất động sản gắn liền với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp:

– Bất động sản của một doanh nghiệp là tài sản được hình thành không phải từ dự án đầu tư do Nhà nước phê duyệt mà từ nguồn sở hữu cá nhân (ví dụ như tài sản góp vốn của các cổ đông/thành viên góp vốn cá nhân) thì các bên tiến hành chuyển nhượng theo các thủ tục về chuyển nhượng bất động sản áp dụng đối với quyền sở hữu riêng của tổ chức, cá nhân.

– Trong trường hợp bất động sản được hình thành từ dự án đầu tư do Nhà nước cho thuê đất hoặc giao đất theo dự án, các bên thường sử dụng hình thức chuyển nhượng dự án để nhận tài sản gắn liền với đất cũng như quyền sử dụng đất theo các quy định của Luật đất đai năm 2013, Luật kinh doanh bất động sản năm 2014 và Luật nhà ở năm 2014. Tuy nhiên, việc chuyển nhượng dự án sẽ gặp nhiều khó khăn vì phải đáp ứng các điều kiện chuyển nhượng theo quy định của pháp luật đầu tư, pháp luật đất đai và nhà ở.

– Trong trường hợp dự án chưa đáp ứng đủ điều kiện chuyển nhượng theo quy định của pháp luật, các bên thường lựa chọn hình thức mua bán vốn điều lệ của doanh nghiệp là chủ đầu tư thực hiện dự án đầu tư có liên quan đến bất động sản. Vì đối tượng của giao dịch là bất động sản nên thay vì thẩm định quá trình thành lập, hoạt động, quản lý doanh nghiệp, bên mua sẽ tập trung xem xét kỹ các khía cạnh pháp lý của dự án và bất động sản dự định mua.

2.1.2. Thâu tóm bộ phận kinh doanh

Việc thâu tóm bộ phận kinh doanh thường được thực hiện thông qua một trong hai hình thức: Mua vốn điều lệ hoặc mua tài sản là động sản.

Trong trường hợp mua vốn điều lệ, quy trình giao dịch sẽ được thực hiện như đã đề cập tại Mục 2.2 Bài viết “Mua bán doanh nghiệp theo hình thức sở hữu vốn điều lệ“,tuy nhiên có những đặc thù sẽ được phân tích tại nội dung dưới đây. Trường hợp mua tài sản, một hợp đồng mua bán tài sản sẽ được các bên ký kết kèm theo đó là các quy định liên quan đến chuyển giao lao động, khách hàng, đối tác, v.v..

2.2. Thâu tóm tài sản là dự án đầu tư

Thâu tóm dự án đầu tư trong trường hợp thâu tóm vốn điều lệ, quy trình và thủ tục cũng tương tự như trường hợp thâu tóm đã được nêu trên. Tuy nhiên, bên mua cần tập trung thẩm định đến các vấn đề:

a) Các vấn đề pháp lý của dự án:

– Phê duyệt dự án:

– Quy hoạch dự án:

– Giải phóng mặt bằng:

b) Tranh chấp, khiếu nại:

c) Tài chính dự án:

2.3. Mua bán doanh nghiệp theo hình thức sở hữu bộ phận kinh doanh

Quy trình thực hiện việc mua bán doanh nghiệp theo hình thức sở hữu bộ phận kinh doanh tương tự như mua bán doanh nghiệp theo hình thức sở hữu vốn điều lệ của doanh nghiệp. Tuy nhiên, có một số điểm cần lưu ý như sau:

a) Lưu ý khi thẩm định lao động:

b) Lưu ý khi thẩm định hợp đồng:

c) Lưu ý khi thẩm định tài chính:

d) Lưu ý khi thẩm định tài sản:

đ) Chuyển nhượng quyền sở hữu trí tuệ:

Xem thêm: M&A là gì? Quy trình của một thương vụ M&A