Tham gia bảo hiểm xã hội là nghĩa vụ của người lao động và người sử lao động. Cơ sở để đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc là tiền lương tháng của chính người lao động. Tuy nhiên, không phải mọi khoản thu nhập được cho là tiền lương đều được tính làm cơ sở để đóng BHXH.
1. Tiền lương tháng tính đóng các loại bảo hiểm
Tiền lương tháng ghi trong hợp đồng lao động là mức căn cứ để đóng các loại bảo hiểm bắt buộc, bao gồm: bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).
Để có thể xác định được Số tiền đóng các loại bảo hiểm bắt buộc hàng tháng thuộc trách nhiệm đóng của doanh nghiệp và của người lao động, điều tiên quyết là doanh nghiệp phải xác định được tiền lương tháng tính đóng các loại bảo hiểm của người lao động (sau đây gọi tắt là “Tiền lương tháng tính đóng bảo hiểm”).
Tiền lương của người lao động được cấu thành bởi 03 thành tố và được biểu thị bằng công thức dưới đây:
Tiền lương | = | Mức lương | + | Phụ cấp lương | + | Các khoản bổ sung khác |
– Mức lương:Mức lương theo công việc hoặc chức danh: ghi mức lương tính theo thời gian của công việc hoặc chức danh theo thang lương, bảng lương do người sử dụng lao động xây dựng theo quy định tại Điều 93 của Bộ luật Lao động 2019; đối với người lao động hưởng lương theo sản phẩm hoặc lương khoán thì ghi mức lương tính theo thời gian để xác định đơn giá sản phẩm hoặc lương khoán.
– Phụ cấp lương theo thỏa thuận của hai bên như sau:
+ Các khoản phụ cấp lương để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động chưa được tính đến hoặc tính chưa đầy đủ;
+ Các khoản phụ cấp lương gắn với quá trình làm việc và kết quả thực hiện công việc của người lao động.
– Các khoản bổ sung khác theo thỏa thuận của hai bên như sau:
+ Các khoản bổ sung xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động và trả thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương;
+ Các khoản bổ sung không xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động, trả thường xuyên hoặc không thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương gắn với quá trình làm việc, kết quả thực hiện công việc của người lao động.
+ Đối với các chế độ và phúc lợi khác như thưởng theo quy định tại Điều 104 của Bộ luật Lao động 2019, tiền thưởng sáng kiến; tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; hỗ trợ khi người lao động có thân nhân bị chết, người lao động có người thân kết hôn, sinh nhật của người lao động, trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác thì ghi thành mục riêng trong hợp đồng lao động.
Tức là, không phải mọi phụ cấp đều tính đóng bảo hiểm và chỉ tính đóng các khoản bổ sung được quy định mức tiền cụ thể trong hợp đồng lao động và được trả vào mỗi kỳ trả lương.
Như vậy, doanh nghiệp không nhất thiết tính đóng các loại bảo hiểm trên toàn bộ tiền lương của người lao động mà chỉ cần đảm bảo tính đóng đúng và đủ các khoản kể trên.
2. Các khoản thu nhập không tính đóng BHXH
Theo quy định tại Khoản 2 Điều 6 Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017, tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc không bao gồm các khoản chế độ và phúc lợi khác. Trong đó, các chế độ và phúc lợi khác được liệt kê cụ thể tại khoản 3 Điều 4 Thông tư 47/2015/TT-BLĐTBXH bao gồm:
– Tiền thưởng theo kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và mức độ hoàn thành công việc của người lao động
– Tiền thưởng sáng kiến
– Tiền ăn giữa ca
– Tiền hỗ trợ xăng xe
– Tiền hỗ trợ điện thoại
– Tiền hỗ trợ đi lại
– Tiền hỗ trợ nhà ở
– Tiền hỗ trợ giữ trẻ
– Tiền hỗ trợ nuôi con nhỏ
– Tiền hỗ trợ khi người lao động có thân nhân bị chết
– Tiền hỗ trợ khi người lao động có người thân kết hôn
– Tiền sinh nhật của người lao động
– Tiền trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động
– Tiền trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị bệnh nghề nghiệp
– Các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác thì ghi thành mục riêng trong hợp đồng lao động.
Ví dụ 1:
Tại điều khoản về tiền lương trong hợp đồng lao động, doanh nghiệp ghi cụ thể tiền lương hàng tháng bao gồm :
– Phụ cấp thâm niên :2.000.000 đồng;
– Tiền ăn giữa ca: 600.000 đồng;
– Tiền xăng xe : 500.000 đồng.
Vậy thì, trong trường hợp này, đối với các khoản lợi ích là tiền ăn giữa ca và tiền xăng xe sẽ không bị tính đóng BHXH bắt buộc. Doanh nghiệp chỉ đóng bảo hiểm dựa trên mức lương, phụ cấp thâm niên và các khoản bổ sung (nếu các khoản bổ sung này được ghi mức tiền cụ thể cùng với mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động và trả thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương).
Ví dụ 2:
Trên thực tế doanh nghiệp trả cho người lao động là bao gồm tiền đi lại, tiền xăng xe, tiền nhà ở. Nhưng trong điều khoản về tiền lương trong hợp đồng lao động, doanh nghiệp chỉ ghi rằng: Tiền lương của người lao động là 12,000,000 đồng/tháng. Vậy thì, doanh nghiệp sẽ tính đóng bảo hiểm trên toàn bộ số tiền lương là 12.000.000 đồng.
Theo đó, để tính đúng được các khoản đóng BHXH bắt buộc thì còn phụ thuộc vào cách doanh nghiệp ghi tiền lương trong hợp đồng lao động. Nếu doanh nghiệp không
