Chức năng, nhiệm vụ của tội phạm học

1. Chức năng của tội phạm học

Chức năng của tội phạm học được hiểu là những phương diện nghiên cứu cơ bản, thường xuyên của tội phạm học. Nó phản ánh trình độ, xu hướng của tội phạm học ở các cấp độ: mô tả, giải thích quy luật, dự báo và can thiệp vào quy luật đó. Như vậy, có thể nói tội phạm học có ba chức năng cơ bản: chức năng mô tả, chức năng giải thích, chức năng dự báo và phòng ngừa tội phạm.

– Chức năng mô tả của tội phạm học: Tội phạm học làm sáng tỏ các đặc điểm về lượng – chất của tình hình tội phạm, qua đó thấy được bức tranh tình hình tội phạm đã và đang xảy ra trên thực tế.

– Chức năng giải thích của tội phạm học: Tội phạm học làm sáng tỏ quy luật hình thành, thay đổi, phát triển của tình hình tội phạm nói chung; quy luật về sự hình thành các đặc điểm nhân thân người phạm tội cũng như vai trò của chúng trong cơ chế tâm lý xã hội của hành vi phạm tội…

– Chức năng dự báo và phòng ngừa tội phạm của tội phạm học: Trên cơ sở kết quả mô tả về tình hình tội phạm, giải thích quy luật của tình hình tội phạm, tội phạm học có khả năng dự báo xu hướng phát triển của tình hình tội phạm trong tương lai. Yêu cầu thực tiễn cho thấy dự báo tội phạm có tầm quan trọng và cần được tiến hành nghiên cứu thường xuyên để định hướng công tác phòng ngừa tội phạm.

Các chức năng của tội phạm học có mối quan hệ mật thiết với nhau, từ đó định ra các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể.

Hiện nay, có những quan điểm khác về chức năng của tội phạm học. Quan điểm thứ nhất cho rằng tội phạm học có ba chức năng: chức năng mô tả, chức năng giải thích và chức năng dự báo. Quan điểm thứ hai cho rằng tội phạm học có bốn chức năng: chức năng mô tả, chức năng giải thích, chức năng dự báo và chức năng phòng ngừa”. Tội phạm học không thể thiếu chức năng phòng ngừa tội phạm và cũng không nên coi dự báo tội phạm là một chức năng độc lập. Thực tế, dự báo tội phạm gắn liền với phòng ngừa tội phạm. Vì vậy, xem tội phạm học có ba chức năng với những nội dung của từng chức năng như đã trình bày là phù hợp.

2. Nhiệm vụ của tội phạm học Việt Nam hiện nay

Nhiệm vụ của tội phạm học được hiểu là những nghiên cứu cụ thể mà tội phạm học cần thực hiện nhằm đáp ứng yêu cầu phòng chống tội phạm.

Nhiệm vụ chung nhất của tội phạm học là nghiên cứu để đưa ra các biện pháp phòng ngừa tội phạm – chủ yếu ở khía cạnh xã hội – góp phần hạn chế và loại trừ tội phạm ra khỏi đời sống xã hội.

Trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam tội phạm học có một số nhiệm vụ cụ thể như sau:

– Thu thập đầy đủ thông tin về tình hình tội phạm đã xảy ra. Nhiệm vụ này đáp ứng yêu cầu khảo sát, đánh giá đúng về tình hình tội phạm nhằm phục vụ quá trình nghiên cứu tội phạm, dự báo và phòng ngừa tội phạm.

– Nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tình hình tội phạm trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam. Kinh tế thị trường góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển nhưng tác động từ mặt trái của nó làm phát sinh tội phạm ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt là các tội phạm tham nhũng, tội phạm kinh tế, tội phạm ma túy, tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm con người, tội phạm có tổ chức, tội phạm có tính chất xuyên quốc gia,... Việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện phạm tội tồn tại trong nền kinh tế thị trường một mặt làm căn cứ xây dựng biện pháp phòng ngừa tội phạm, mặt khác góp phần bảo vệ nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.

– Tiến hành dự báo tội phạm và lập kế hoạch phòng chống tội phạm nhằm đáp ứng yêu cầu phòng chống tội phạm phù hợp với thực tiễn ở Việt Nam hiện nay. Có thể nói công tác dự báo tội phạm và lập kế hoạch phòng chống tội phạm ở Việt Nam chủ yếu triển khai trong thực tiễn phòng chống tội phạm của các cơ quan chức năng. Lĩnh vực lý luận chưa được đầu tư nên thiếu vắng những công trình nghiên cứu dự báo tội phạm cũng như lập kế hoạch phòng ngừa tội phạm có tính khoa học, có tầm chiến lược nên chưa thể định hướng cho hoạt động thực tiễn. Đây cũng là nhiệm vụ cấp bách của tội phạm học ở Việt Nam hiện nay.

– Nghiên cứu những loại tội phạm đang xảy ra phổ biến và nguy hiểm cao cho xã hội, đồng thời đề xuất những biện pháp làm giảm tỉ trọng các loại tội phạm này. Hiện nay, những loại tội phạm xảy ra nguy hiểm và phổ biến ở Việt Nam cần tập trung đấu tranh là các tội phạm tham nhũng, tội phạm ma túy, tội phạm có tổ chức, tội phạm kinh tế, tội phạm xâm hại trẻ em,... Những loại tội phạm này gây thiệt hại lớn cho cá nhân và xã hội, nó quyết định tính chất nghiêm trọng của tình hình tội phạm. Tội phạm học Việt Nam cần khẩn trương nghiên cứu để tìm kiếm giải pháp hạn chế, đẩy lùi những loại tội phạm này. Nếu những loại tội phạm được cho là phổ biến và nguy hiểm cao giảm tỷ trọng trong cơ cấu tình hình tội phạm thì tình hình tội phạm đã thay đổi cơ bản theo hướng có lợi hơn đối với xã hội.

– Đưa ra các kiến nghị góp phần hoàn thiện pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng từ việc nghiên cứu tội phạm học. Tình hình tội phạm có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân từ những thiếu sót, bất cập của hệ thống pháp luật. Đã có nhận xét: “Trong thực tiễn xây dựng pháp luật ở nước ta có một số văn bản quy phạm pháp luật được ban hành không khắc phục và hạn chế được tình huống phạm tội, mà ngược lại tạo ra những tình huống phạm tội mới...^^. Vì thế, tội phạm học có nhiệm vụ nghiên cứu tình hình tội phạm, phát hiện những yếu kém của hệ thống pháp luật để kiến nghị hoàn thiện pháp luật, góp phần phòng ngừa tội phạm.