Tình huống về đồng phạm trong Bộ luật Hình sự

1. Lý thuyết về đồng phạm

1.1. Khái niệm đồng phạm

Theo quy định tại khoản 1 Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015 thì đồng phạm là trường hợp có từ hai người trở lên cùng cố ý thực hiện một tội phạm.

– Các loại người trong đồng phạm (khoản 3, Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015), bao gồm:

+ Người thực hành là người thực hành là người trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội được miêu tả trong CTTP cụ thể được quy định trong BLHS;

+ Người tổ chức là người chủ mưu, người cầm đầu, người chỉ huy;

+ Người xúi giục là người xúi giục là người dụ dỗ, kích động, thúc đẩy người khác thực hiện tội phạm;

+ Người giúp sức là người giúp sức là người tạo điều kiện về vật chất hoặc tinh thần cho việc thực hiện tội phạm.

1.2. Các hình thức trong đồng phạm

Phân loại theo ý thức chủ quan, gồm có: đồng phạm không có thông mưu trước và đồng phạm có thông mưu trước;

Phân loại theo dấu hiệu khách quan, gồm có: đồng phạm đơn giản và đồng phạm phức tạp;

Căn cứ vào dấu hiệu chủ quan và khách quan, gồm có: Phạm tội có tổ chức và phạm tội không có tổ chức.

Phạm tội có tổ chức là trường hợp đồng phạm có sự câu kết chặt chẽ giữa những người đồng phạm (khoản 2, Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015).

Xem thêm: Đồng phạm trong Bộ luật Hình sự [Bình luận BLHS]

Xem thêm: Định tội danh trong trường hợp đồng phạm

2. Giải quyết tình huống cụ thể

2.1. Mô tả tình huống

Nguyễn Văn H sinh năm 1979 và Nguyễn Đức B sinh năm 1985 nhiều lần cùng nhau đi bắt trộm chó để bán. Tối 22/10/2018, H và B hẹn nhau đi trộm cắp chó. Khoảng 4 giờ 30 phút ngày 23/10/2018, H điện thoại báo B đến nhà H để cùng đi. Khi B đến. H đã chuẩn bị công cụ, phương tiện gồm: 1 xe máy, 1 kích điện, 1 cần cẩu chó, 2 con dao phớ tự chế và 1 con dao phóng lợn (là dao bầu được hàn vào một tuýp sắt dài khoảng 80 cm) và 1 khẩu súng ngắn có 3 viên đạn.

H điều khiển xe máy chở B ngồi sau cầm cần cẩu và kích điện, dao gài trên xe. Đến huyện Quế Võ, H và B bắt trộm được 3 con chó, đem bán cho Ngô Duy H; sau đó câu tiếp được 2 con nữa, bỏ trong bao tải. Hai người tiếp  tục đến khu đô thị An Huy, thành phố Bắc Ninh, thì nhìn thấy 2 con chó buộc ở gốc cây trước nhà số A28. B xuống xe đến chỗ xích chó, dùng dao cắt dây buộc con chó màu đen. Khi B đang cắt dây, anh Phạm Trung K từ trong nhà đi ra, hô “trộm chó” và dùng cán chổi đánh B.

Thấy vậy, H xuống xe, đến đối diện, cách anh K khoảng 3m, tay trái cầm súng hướng về phía anh K, bắn một phát, làm anh K ngã gục xuống đường. Anh K được gia đình đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Ninh nhưng đã chết lúc 07 giờ cùng ngày.

Sau khi bắn anh K, B và H đem 3 con chó bán trộm được cho Nguyễn Thị D ở huyện Từ Sơn với giá 2.300.000 đồng. H và B chia nhau mỗi người 1.150.000 đồng.

H điện thoại cho em vợ là Nguyễn Văn Q hẹn đến gặp tại khu công nghiệp Quế Võ. Khi gặp Q, H bảo Q đổi xe máy và đưa cho Q khẩu súng, dao và các đồ đi câu trộm chó, bảo Q cất đi và cho Q biết việc đi trộm chó và bắn anh H. Còn B điện thoại cho vợ là Nông Thị Thúy A bảo đi xe máy Dream và đem giấy tờ đến làng Ngà để đổi xe. H, B và Q đi xe máy đến làng Ngà thì gặp A đi xe đến. Đổi xe xong, H và B đi xe máy ra Hà Nội, còn Q đi xe máy chở A về. Trên đường đi, H gọi điện nhờ Q thay biển số xe khác vào biển số xe máy của mình. Q đến nhà H lấy biển khác thay vào xe máy của H và ném biển số xe thật xuống ao. Khoảng 15 giờ cùng ngày, H gọi điện thoại cho anh trai là Nguyễn T kể toàn bộ nội dung sự việc trộm cắp chó và bắn chết anh K, đồng thời nhờ T lo cho gia đình và hai con của mình. Sau đó, H cùng B bỏ trốn. Ngày 27/10/2018, B đến cơ quan Công an tỉnh Bắc Ninh đầu thú. Ngày 31/10/2018, H bắt theo lệnh truy nã.

Được biết tội phạm mà H và B thực hiện là tội cướp tài sản tại Điều 168 và tội giết người tại Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015

2.2. Yêu cầu về vấn đề cần giải quyết

1. Trong tình huống trên Nguyễn Văn H và Nguyễn Đức B có phải là đồng phạm không? Tại sao?

2. Hãy xác định hình thức đồng phạm mà Nguyễn Văn H và Nguyễn Đức B đã thực hiện

2.3. Định hướng giải quyết vấn đề

Các sự kiện có ý nghĩa pháp lý

– Nguyễn Văn H và Nguyễn Đức B chuẩn bị công cụ, phương tiện để thực hiện tội phạm gồm 1 xe máy, 1 kích điện, 1 cần cẩu chó, 2 con dao phớ tự chế và 1 con dao phóng lợn (là dao bầu được hàn vào một tuýp sắt dài khoảng 80 cm) và 1 khẩu súng ngắn có 3 viên đạn;

– Hành vi trộm chó của H và B bị anh K phát hiện, và khi anh K dùng chỗi đánh H, H đã dùng súng bắt chết anh K, sau đó H và B bắt chó rồi tẩu thoát; – Q đã có hành vi giúp cho H và B che giấu tội phạm cũng như giúp cho H và B trốn thoát;

– T (Anh trai của H) cũng biết về vụ phạm tội của H và B, nhưng không báo cơ quan chức năng;

– Tội phạm mà H và B thực hiện là tội cướp tài sản tại Điều 168 và tội giết người tại Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015.

Pháp luật liên quan cần áp dụng

– Xác định luật áp dụng theo Điều 17; Điều 18; Điều 19; Điều 123; Điều 168; Điều 389 và Điều 390 Bộ luật Hình sự 2015.

Cách thức áp dụng

1. Trong vụ án trên, H và B là đồng phạm về tội cướp tài sản và tội giết người11. Bởi vì:

Căn cứ vào khoản 1, Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015 thì “đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm”. B và H thỏa mãn các điều kiện mà khái niệm đã nêu: (1) Có hai người trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi chịu TNHS; (2) Cùng thực hiện

11 Mặc dù lúc đầu H và B thực hiện hành vi trộm cắp tài sản, nhưng quá trình thực hiện hành vi, H và B đã sử dụng vũ lực để chiếm đoạt bằng được tài sản nên đã chuyển hóa tội danh, từ tội trộm cắp tài sản sang tội cướp tài sản (Xem thêm: Mục 6 thông tư: 02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP hướng dẫn áp dụng các quy định tại Chương XIV “Các tội xâm phạm sở hữu” của Bộ Luật hình sựnăm 1999)  với lỗi cố ý, hành vi của B và H đã có sự thống nhất, tiếp nhận ý chí và lý trí của nhau trước khi thực hiện tội phạm, H và B nhận thức được hành vi của mình nguy hiểm, nhận thức được hậu quả xãy ra nhưng vẫn thực hiện và mong muốn (hoặc để mặc) hậu quả xã ra. Thông qua việc chuẩn bị công cụ, phương tiện phạm tội đã thể hiện rõ cả hai người đều có ý thức sẽ dùng vũ lực nếu có người phát hiện, ngăn cản, cản trở. (3) Cùng thực hiện một tội phạm. Trong vụ án khi anh K phát hiện và dùng cán chỗi đánh, thì H đã dùng súng bắn vào K, làm K gục xuống và tử vong sau 7 ngày ở bệnh viện, sau khi bắn xong thì H và B đã mang con chó bắt được đem đi bán. Hành vi này của H và B thỏa mãn hai tội, tội giết người và tội cướp tài sản.

2. Để xác định hình thức đồng phạm, ta phải dựa vào các căn cứ, cụ thể:

– Dựa vào dấu hiệu khách quan của đồng phạm thì đây là đồng phạm phức tạp. Bởi vì, H và B đã có sự chuẩn bị kỹ cho hành vi phạm tội của mình, thể hiện thông qua việc chuẩn bị công cụ, phương tiện…phạm tội và trong quá trình thực hiện tội phạm thì mỗi người mỗi hành vi, cùng hỗ trợ cho nhau để thực hiện tội phạm.

– Dựa vào ý thức chủ quan của đồng phạm thì đây là đồng phạm có thông mưu trước. Bởi vì, H và B đã có sự thoả thuận, bàn bạc trước về tội phạm, mặc dù ý thức chủ quan ban đầu là thực hiện hành vi trộm cắp tài sản, tuy nhiên thông qua sự chuẩn bị công cụ, phương tiện phạm tội ta có thể nhận thấy các đối tượng này đã thể hiện có sự thống nhất về lý trí và ý chí để đối phó khi bị người khác phát hiện và cản trở việc thực hiện tội phạm của mình.

– Dựa vào yếu tố khách quan và ý thức chủ quan của tội phạm thì đây là trường hợp phạm tội có tổ chức. Căn cứ vào khoản 2, Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015 thì “Phạm tội có tổ chức là hình thức đồng phạm có sự câu kết chặt chẽ giữa những người cùng thực hiện tội phạm”. Trong vụ án, yếu tố “câu kết chặt chẽ” thể hiện qua việc H và B nhiều lần thực hiện hành vi trộm chó. Để thực hiện tội phạm, các đối tượng đã có sự bàn bạc, thống nhất kế hoạch, phương án phạm tội, chuẩn bị rất kỹ về công cụ, phương tiện hỗ trợ với những hung khí và vũ khí nguy hiểm, đặc biệt lên phương án đối phó với trường hợp bị phát hiện, cản trở việc thực hiện hành vi phạm tội của mình.

Kết luận

1. Nguyễn Văn H và Nguyễn Đức B là đồng phạm về tội giết người và tội cướp tài sản

2. Hình thức đồng phạm mà H và B thực hiện là đồng phạm phức tạp nếu căn cứ vào dấu hiệu khách quan; là đồng phạm có thông mưu trước nếu căn cứ vào ý thức chủ quan; và là phạm tội có tổ chức nếu căn cứ vào dấu hiệu khách quan và chủ quan.

Câu hỏi bổ sung

1. Giả sử trong vụ án trên, H và B không có sự chuẩn bị trước, và ý định đi trộm chó xuất hiện khi hai người gặp nhau. Và trong quá trình trộm chó của anh K, khi bị phát hiện, B bỏ chạy còn H đứng lại dùng súng bắn vào anh K, làm anh K tử vong (súng này của H, để trong cốp xe máy của mình), sau đó H dắt chó chạy theo B. Trong trường hợp này H và B có phải là đồng phạm không? Tại sao?

2. Hãy đặt 02 câu hỏi và giải quyết để làm sáng tỏ TNHS đối với Nguyễn Văn Q và Nguyễn T trong tình huống trên.