1. Khái niệm thi có giải là gì?
Trong cuộc sống cũng như trong lao động sản xuất, để phát động tinh thần thi đua lao động sản xuất hoặc để hưởng ứng các phong trào thi đua của các tổ chức đoàn thể, các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp có quyền tổ chức những cuộc thi có giải. Giải thưởng có thể mang ý nghĩa vật chất hoặc mang ý nghĩa tinh thần ghi nhận thành tích của cá nhân, tập thể. Bên tổ chức cuộc thi chủ động đưa ra mục đích, yêu cầu, thể lệ dự thi và tất cả mọi người thuộc đối tượng ban tổ chức quy định đều được dự thi.
Thi có giải là việc tuyên bố công khai các điều kiện dự thi trong lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật, thể thao, khoa học kĩ thuật... Nội dung các cuộc thi này không trái với pháp luật, đạo đức xã hội (Điều 573 Bộ luật Dân sự 2015).
Những cuộc thi trên nhằm phát hiện những nhân tài, các tác phẩm, công trình khoa học có giá trị... Hoặc những cuộc thi nhằm phát động phong trào thi đua yêu nước do các tổ chức chính trị – xã hội, xã hội – nghề nghiệp tổ chức…
Người tổ chức cuộc thi sẽ trao giải thưởng cho những người đoạt giải của cuộc thi. Khi tổ chức, cá nhân đã tuyên bố cuộc thi với nội dung, điều kiện nhất định, họ có nghĩa vụ thực hiện những cam kết của mình trong cuộc thi đó; phải tiếp nhận kết quả của những người dự thi đã hoàn thành đồng thời phải xem xét, đánh giá những kết quả đó, tìm ra kết quả tốt nhất để trao giải thưởng.
Tùy theo tính chất, phạm vi của cuộc thi mà việc tuyên bố cuộc thi phải công khai để nhiều người tham gia như công bố nơi công cộng, thông báo cho tất cả mọi người trong cơ quan, công ty hoặc trên các phương tiện thông tin đại chúng (đài phát thanh, truyền hình), đăng tải nội dung cuộc thi trên các báo... Công bố cuộc thi công khai, rộng rãi sẽ tạo điều kiện cho tất cả những người quan tâm và có khả năng tham gia, cuộc thi sẽ mang tính quần chúng và khách quan.
Nội dung của cuộc thi cần phải có các điều kiện bắt buộc như điều kiện, thời hạn thực hiện, địa điểm diễn ra cuộc thi, thể lệ và thời hạn đánh giá kết quả, giải thưởng cụ thể. Dựa trên những nội dung đó, người dự thi thực hiện kế hoạch của mình để tham gia cuộc thi.
Điều kiện dự thi có thể thay đổi trước khi diễn ra cuộc thi. Việc thay đổi đó phải được công bố công khai phù hợp với hình thức tuyên bố cuộc thi (khoản 2 Điều 573 Bộ luật Dân sự 2015). Nếu cuộc thi đã bắt đầu, người tổ chức cuộc thi không được thay đổi điều kiện, nội dung của cuộc thi. Việc thay đổi đó sẽ ảnh hưởng đến tâm lí, kế hoạch, công việc của người dự thi.
2. Nội dung của thi có giải
2.1. Bên tổ chức cuộc thi
Cá nhân, tổ chức đều có quyền tổ chức các cuộc thi có giải, các cuộc thi này không vi phạm pháp luật, không trái với đạo đức xã hội. Ngoài ra, để thực hiện nhiệm vụ của các tổ chức, doanh nghiệp và tạo điều kiện cho mọi người trong một đơn vị phát huy tính sáng tạo, tài năng của họ, các cơ quan, doanh nghiệp có thể tổ chức cuộc thi có thưởng trong phạm vi đơn vị mình. Điều kiện cuộc thi cần phải rõ ràng, cụ thể và việc trao giải thưởng là nghĩa vụ của đơn vị tổ chức cuộc thi.
Bên tổ chức cuộc thi có nghĩa vụ nhận kết quả công việc của những người dự thi, tổ chức đánh giá công việc một cách khách quan. Nếu cuộc thi không phải là một công việc cụ thể, bên tổ chức cuộc thi phải chuẩn bị các điều kiện vật chất cho cuộc thi. Trường hợp cuộc thi được chia thành nhiều giai đoạn (công đoạn), ban tổ chức cuộc thi phải tổ chức đánh giá từng giai đoạn của cuộc thi và thông báo kết quả cho những người tham gia cuộc thi biết. Kết thúc các giai đoạn thi, ban tổ chức cuộc thi phải tổng kết toàn bộ để tìm người đoạt giải thưởng.
Bên tổ chức cuộc thi có nghĩa vụ trao giải thưởng cho những người đã đoạt giải trong cuộc thi. Giải thưởng được trao cho những người thực hiện công việc tốt nhất hoặc có kết quả cao nhất. Một cuộc thi có thể có nhiều giải thưởng. Tuỳ thuộc vào việc tuyên bố giải thưởng ban đầu, người tổ chức cuộc thi sẽ đánh giá kết quả, xếp loại công việc và trao giải thưởng theo từng loại đó.
2.2. Người đoạt giải
Có thể là cá nhân hoặc tổ chức, tuỳ thuộc vào tính chất cuộc thi, ban tổ chức cuộc thi tuyển chọn trong số những người tham gia cuộc thi. Người đoạt giải có quyền yêu cầu bên tổ chức cuộc thi trao phần thưởng như đã tuyên bố (khoản 3 Điều 573 Bộ luật Dân sự 2015).