Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại

Mục lục hiện

1. Căn cứ pháp lý

Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại được quy định tại Điều 76 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bởi Khoản 11 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017), cụ thể như sau:

Điều 76. Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại
Pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm quy định tại một trong các điều 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196, 200, 203, 209, 210, 211, 213, 216, 217, 225, 226, 227, 232, 234, 235, 237, 238, 239, 242, 243, 244, 245, 246, 300 và 324 của Bộ luật này.

Hình minh họa. Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại

2. Phân tích quy định về phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại

Trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại chỉ bị xem xét ở một số hành vi nhất định, cụ thể:

Chương XVIII. Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế: Điều 188 – Tội buôn lậu; Điều 189 – Tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới; Điều 190 – Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm; Điều 191 – Tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm; Điều 192 – Tội sản xuất, buôn bán hàng giả; Điều 193 – Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm; Điều 194 – Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; Điều 195 – Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, vật nuôi; Điều 196 – Tội đầu cơ; Điều 200 – Tội trốn thuế; Điều 203 – Tội in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ; Điều 209 – Tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán; Điều 210 – Tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán; Điều 211 – Tội thao túng thị trường chứng khoán; Điều 213 – Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm; Điều 216 – Tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động; Điều 217 – Tội vi phạm quy định về cạnh tranh; Điều 225 – Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan; Điều 226 – Tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp; Điều 227 – Tội vi phạm các quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên; Điều 232 – Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng; Điều 234 – Tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật hoang dã.

Chương XIX. Các tội phạm về môi trường: Điều 235 – Tội gây ô nhiễm môi trường; Điều 237 – Tội vi phạm phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường; Điều 238 – Tội vi phạm quy định về bảo vệ an toàn công trình thủy lợi, đê điều và phòng, chống thiên tai; vi phạm quy định về bảo vệ bờ, bãi sông; Điều 239 – Tội đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam; Điều 242 – Tội huỷ hoại nguồn lợi thuỷ sản; Điều 243 – Tội huỷ hoại rừng; Điều 244 – Tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm; Điều 245 – Tội vi phạm các quy định về quản lý khu bảo tồn thiên nhiên; Điều 246 – Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại.

Chương XXI. Các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng: Điều 300 – Tội tài trợ khủng bố; Điều 324 – Tội rửa tiền.

Bộ luật Hình sự 2015 liệt kê 33 tội danh mà chỉ pháp nhân thương mại nào phạm một trong 33 tội đó mới phải chịu trách nhiệm hình sự. Trong đó: 22 tội phạm thuộc Chương XVIII. Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế; 09 tội thuộc Chương XIX. Các tội phạm về môi trường; 02 tội thuộc Chương. XXI Các tội phạm xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng.

Các tội phạm này được quy định trên cơ sở đánh giá tính chất, mức độ nguy hiểm và phổ biến của tội phạm cũng như những kinh nghiệm từ thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm trong thời gian qua, đồng thời phù hợp với các Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên như: Công ước chống tham nhũng (Công ước UNCAC), Công ước thống nhất về các chất ma túy năm 1961; Công ước về các chất hướng thần năm 1971, Công ước quốc tế về chống tài trợ cho khủng bố, Công ước về phòng chống vận chuyển trái phép chất ma túy và các chất hướng thần (1988), Công ước về ngăn chặn tài trợ cho khủng bố (1999), cũng như Công ước về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (2000)…

Như vậy, trong số 33 tội danh pháp nhân thương mại có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự thì có những tội liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của pháp nhân thương mại như tội trốn thuế; tội buôn lậu; tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động… nhưng cũng có tội ít liên quan trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của pháp nhân thương mại như: Tội tài trợ khủng bố và Tội rửa tiền.