Hủy bỏ hoặc thay thế biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự

1. Hủy bỏ biện pháp ngăn chặn

Hủy bỏ biện pháp ngăn chặn là việc Cơ quan điều tra, Viện kiểm ngăn chặn đối với người đang bị áp dụng biện pháp ngăn chặn.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 125 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án hủy bỏ biện pháp ngăn chặn trong những trường hợp sau đây:

– Khi cơ quan có thẩm quyền ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự;

– Khi cơ quan có thẩm quyền ra quyết định đình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án;

– Khi cơ quan có thẩm quyền ra quyết định đình chỉ điều tra đối với bị can, đình chỉ vụ án đối với bị can;

– Khi bị cáo được Tòa án tuyên không có tội miễn trách nhiệm hình sự hoặc miễn hình phạt, hình phạt tù nhưng được hưởng án treo hoặc hình phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ.

Ngoài ra, cơ quan có thẩm quyền còn hủy bỏ biện pháp ngăn chặn khi thấy không còn cần thiết (khoản 2 Điều 125 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Trong khi điều tra, truy tố, xét xử nếu thấy không cần thiết phải áp dụng biện pháp ngăn chặn nữa thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án hủy bỏ biện pháp ngăn chặn đang được áp dụng. Đây là trường hợp vụ án vẫn tiến hành tố tụng nhưng việc giải quyết vụ án không còn đặt ra yêu cầu tiếp tục duy trì các biện pháp ngăn chặn nữa.

2. Thay thế biện pháp ngăn chặn

Thay thế biện pháp ngăn chặn là việc Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án áp dụng biện pháp ngăn chặn khác thay cho biện pháp ngăn chặn đang được áp dụng.

Khi thay thế biện pháp ngăn chặn, người bị thay thế biện pháp ngăn chặn có thể bị đặt vào tình thế bất lợi hay có lợi hơn tuỳ thuộc vào việc họ sẽ bị áp dụng biện pháp ngăn chặn nào thay cho biện pháp đang bị áp dụng. Khi quyết định thay thế biện pháp ngăn chặn phải căn cứ vào yêu cầu của việc giải quyết vụ án, thái độ chấp hành pháp luật của người đang bị áp dụng biện pháp ngăn chặn để thay thế biện pháp ngăn chặn đang được áp dụng bằng biện pháp ngăn chặn khác ít nghiêm khắc hoặc nghiêm khắc hơn.

Ví dụ: Thay thế biện pháp tạm giam bằng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú hoặc ngược lại.

Đối với những biện pháp ngăn chặn do Viện kiểm sát phê chuẩn trong giai đoạn điều tra thì việc hủy bỏ hoặc thay thế bằng biện pháp ngăn chặn khác phải do Viện kiểm sát quyết định; trong thời hạn 10 ngày trước khi hết thời hạn áp dụng biện pháp ngăn chặn, trừ biện pháp tạm giữ do Viện kiểm sát phê chuẩn, cơ quan đã đề nghị áp dụng biện pháp ngặn chặn này phải thông báo cho Viện kiểm sát để quyết định hủy bỏ hoặc thay thế biện pháp ngăn chặn khác.